Bron: Dagblad Trouw – Door Jurryt van de Vooren
Een verdwenen oorlogsmonument van de Amsterdamse voetbalclub JOS Watergraafsmeer blijft door Henk Hofstede voor altijd bestaan. Deel 2 van een maandelijkse serie over de sporen van de Tweede Wereldoorlog in de Nederlandse sportwereld.
Na de Tweede Wereldoorlog werden er duizenden oorlogsmonumenten opgericht in Nederland. Op de website van Nationaal Comité 4 en 5 Mei zijn er meer dan 3900 verzameld, waaronder enkele tientallen van voetbalclubs. Ook de voetbalwereld werd immers zwaar getroffen met 2212 dodelijke slachtoffers onder de KNVB-leden. Sommige van die voetbalmonumenten staan 75 jaar later nog steeds centraal in het clubleven, waar andere zijn vergeten.
De Amsterdamse voetbalclub JOS Watergraafsmeer bestaat volgend jaar precies een eeuw, opgericht in de Wetbuurt. Zanger en tekstschrijver Henk Hofstede van The Nits heeft er een deel van zijn leven doorgebracht. “Opa Hofstede was één van de oprichters. Ik ging elke zondag als er een wedstrijd was, samen met mijn vader en zijn broers. Mijn neven speelden er ook, net als veel jongens uit de buurt. Het was een echte wijkclub.”
Het was vanzelfsprekend dat ook Hofstede lid wilde worden. “Iedereen moest wel eerst aan een proefwedstrijd meedoen. Begin jaren zestig speelde ik daarom ook zo’n wedstrijd, maar ik kwam er niet doorheen. Dat was heel uitzonderlijk, dus ik moet echt slecht zijn geweest. Zo was ik wel de eerste in de familie die de ketting vanaf mijn opa doorbrak.”
Ineens was het monument weg
In 1935 verscheen op het clubterrein een monument wegens het vijftienjarige bestaan, ‘door bijdragen van leden en donateurs’, zoals de KNVB meldde in het ‘Voetbaljaarboek’. Een jaar later begon JOS Watergraafsmeer met het Steentoernooi als seizoensopening voor de Amsterdamse clubs uit de derde en vierde klasse. De naam verwees naar het monument, waarin jaarlijks de naam van de toernooiwinnaar werd gebeiteld.
Tijdens de oorlog kwamen drie clubleden om het leven, net als drie mensen uit de Wetbuurt. Hun namen werden toegevoegd aan het clubmonument op twee stenen plaquettes, dat verder werd uitgebreid met trapjes. In 1947 werd het onthuld, vermoedelijk begin mei.
Zowel voor de club als de Wetbuurt was het een belangrijke plek tijdens de Dodenherdenking. Hofstede was toen nog een kind, hij gebruikte het monument vooral om er te spelen. “Ik verzon dan dat één van die mensen op het oorlogsmonument Henk heette, net als ik. Terwijl ik nooit heel precies naar die namen heb gekeken.”
Bij een tijdelijke verhuizing van JOS in de jaren zeventig nam voetbalclub TABA de velden over. In 1976 was het monument opeens verdwenen. “Wie daarvoor opdracht heeft gegeven, is tot op de dag van vandaag onduidelijk”, aldus de huidige clubvoorzitter Joop Vlug. “Navraag leverde niets op.” Het is nooit meer gevonden en nog steeds weet niemand wat er is gebeurd. In 1999 bood TABA zijn excuses aan.
Mislukte proefwedstrijd
Hofstede legde in 1988 zijn herinneringen aan het monument vast in ‘J.O.S. Days’, een lied waarin hij zijn mislukte proefwedstrijd combineerde met het oorlogsverleden van de club. “Ik ben erover gaan schrijven, toen ik werkte aan het album ‘In the Dutch Mountains’. Bij het oorlogsmonument maakte ik zo de koppeling tussen de kleine wedstrijd die ik verloor en het grote gebeuren van de oorlog.”
I see one name again
He had my age and my first name
He thought he would win like in his J.O.S. days
Inmiddels is het clubtraditie dat ‘J.O.S. Days’ wordt gedraaid als het eerste elftal van JOS Watergraafsmeer bij een thuiswedstrijd het veld betreedt. Hofstede: “Dat vind ik echt te gek. Het is bijna een revanche. Dat ik er niet mocht spelen, maar dat ik toch ergens op het veld terecht ben gekomen. Zo ben ik toch onderdeel geworden van de club.”
In de Nederlandse sportwereld zijn nog steeds sporen te vinden van de Tweede Wereldoorlog. 75 Jaar na de Bevrijding onderzoekt sporthistoricus Jurryt van de Vooren deze nalatenschap, zoals monumenten, gedenkstenen en soms zelfs een lied.
Tips zijn welkom: jurryt@sportgeschiedenis.nl
We hebben de single nog. Mijn Pa, Nico Oostwal, staat op het hoesje. Altijd bij JOS gevoetbald. Nu bijna 92 jaar. Altijd ze club trouw gebleven op de woensdag, met de klussers. Zit nu in verzorgingshuis en heeft het aktijd over JOS en de Wetbuurt.