18 september 2013
Auteur: Kees Rotgans, Roland de Weert, Gerhard Broers

Voetbal en stadswijken: een verbroken relatie

Titel van een onderzoek aan de Vrije Universiteit door Kees Rotgans, Roland de Weert en Gerhard Broers tijdens het werkcollege sportgeschiedenis door Prof. Dr. Th. Steven.
De periode omvat de jaren ’50 tot ’80.
Het onderzoek bestaat uit 3 delen: de Watergraafsmeer, AJAX en interviews met AJAX-fans.
Met dank aan Gerhard Broers voor het beschikbaar stellen van het resultaat van dit onderzoek.

AJAX vanaf de oprichting tot in De Meer. (1)

Het ontstaan en de clubkleuren.
Halverwege de 19de eeuw is het voetbal, zoals wij dat kennen, ontstaan aan de universiteit van Cambridge. Hier hadden de studenten voor het eerst de regels bedacht die in essentie nog steeds het huidige spel bepalen

In 1880 introduceerde Pim Mulier voetbal in de hoofdstad. Mogelijk is daarop de eerste voetbalclub ontstaan. Het was de eerste, maar gaandeweg ontstonden er steeds meer totdat er zelfs in 1888 een competitie ontstond met zeven clubs. Maar het wemelde vooral van de kleine Amsterdamse clubjes die opgericht waren door schooljongens en zich beperkten tot onderlinge partijtjes of krachtmetingen met andere teams uit de buurt.

En zo is ook Ajax ontstaan. De precieze datering is daarbij lastig te geven. We weten niet precies wanneer Ajax is opgericht. Waarschijnlijk is de club ontstaan na een splitsing waarbij enkele jongens samen verder gingen in de Overtoomsebuurt. Wellicht is daarbij eventjes de naam ‘Union’ gebruikt. De officiële kleuren van Ajax (rood-wit) worden daarentegen door voorzitter Carel Reeser in een brief van 15 mei 1894 voorgeschreven.

Op 3 juni van hetzelfde jaar worden de eerste lidmaatschapskaarten vervaardigd met de opdruk ‘Football Club Ajax’. Het lijkt aannemelijk dat de club dus in 1894 het levenslicht zag.

Speelveld.
De wedstrijden werden toen nog niet in de Meer gespeeld. Achter het café van de heer Jonkhart bij de Haarlemmerpoort werd begonnen op een stuk weiland. Na verloop van tijd werd een stukje grond gehuurd (fl. 25,00) voor de zes wintermaanden onder aan de Willemsbrug. Dit veld lag in het verlengstuk van het Vondelpark en had bij lange na niet de verwachte rechthoekige vorm. Dat resulteerde in hoekschoppen die genomen werden vanaf de openbare weg.

Contributie en boetes.
De contributie bedroeg 25 cent per maand, een niet gering bedrag voor de jongens van toen. Bovendien moest eenmalig bij de inschrijving 50 cent betaald worden. Verder was het voor alle leden verplicht om wedstrijden te spelen. Sterker nog: als je niet oplette, of door ‘onattentie bij het spel tijdens de matc’h, kostte je dat vijf cent voor de kas. Vloekte of vocht je, ongepaste woorden of handelingen, dan was dat tien cent. Weglopen kwam je op een boete van 25 cent te staan. Het niet op komen dagen, ‘het wegblijven zonder kennis te geven aan den captain’, werd bestraft met een boete van tien cent. Werd er niet binnen vier weken voldaan bij de penningmeester, dan werd het bedrag verdubbeld. De discipline op de velden was rond deze tijd dus al een zorgenkindje. De maatregelen waren beduidend strenger dan die we in het huidige voetbal zien. De straffen werden opgelegd door de club zelf en niet door een overkoepelend orgaan.