18 september 2013
Auteur: Kees Rotgans, Roland de Weert, Gerhard Broers

Voetbal en stadswijken: een verbroken relatie

Titel van een onderzoek aan de Vrije Universiteit door Kees Rotgans, Roland de Weert en Gerhard Broers tijdens het werkcollege sportgeschiedenis door Prof. Dr. Th. Steven.
De periode omvat de jaren ’50 tot ’80.
Het onderzoek bestaat uit 3 delen: de Watergraafsmeer, AJAX en interviews met AJAX-fans.

Met dank aan Gerhard Broers voor het beschikbaar stellen van het resultaat van dit onderzoek.

Het profvoetbal en de K.N.V.B. (1)

Ook Ajax kreeg in de jaren vijftig te maken met profvoetbal. De K.N.V.B. verdedigde het amateurvoetbal met hand en tand. Topvoetballers vertrokken naar het buitenland, zij konden de verleiding van een profcontract niet weerstaan. Het bekendste voorbeeld is Faas Wilkes die naar Milaan (Inter) vertrok. Vanaf 1950 kreeg Nederland te maken met een uittocht van goede voetballers.. Een profavontuur kwam je op royement als lid van de K.N.V.B. te staan. Ook mocht een speler niet meer voor het Nederlands elftal uitkomen. Bij Ajax bleef de schade beperkt. De club verloor in Cor van der Hart een goede speler. In 1950 verhuisde hij naar Olympique de Lille en er volgden later meer Ajacieden. Een echte uitverkoop werd het echter niet bij Ajax.

Media en AJAX, een eerste kennismaking.
Op 19 oktober 1952 gebeurde er iets bijzonders. Voor het eerst werd Nederland – België op televisie uitgezonden. Enthousiasme was er nauwelijks want bijna niemand had nog een toestel. Jaap van Praag, toen alleen nog lid van Ajax, had wel een aantal apparaten verkregen door zijn connecties in de radio- en televisie handel. Hij regelde een aantal toestellen in een zaal in de Meer en liet andere leden van Ajax meekijken.

Voor de etalage van een televisiezaak.
Gewoonte was als mensen de wedstrijd wilden zien dat ze voor de etalage van een televisiezaak zouden gaan staan. Van Praag haalde het ongemak van het buitenstaan weg en liet zijn medeleden in het Ajaxstadion kijken. In 1959 kwam het Nederlandse competitievoetbal voor het eerst op televisie in het programma Sport en Beeld (het huidige Studio Sport). Bovendien hadden acht van de tien huishoudens een televisie aan het eind van de jaren ’60. Iedereen kon de verrichtingen nu volgen. Als we hierbij optellen dat de mobiliteit van de Nederlandse bevolking een grote vlucht nam, waardoor het gemakkelijker werd om naar het stadion te komen, dan verklaart dat mede waarom de aanhangersschare van Ajax groeide.

Rampspoed en doorbraak.
In februari van het jaar 1953 kwam de competitie drie weken stil te liggen. Dit als gevolg van de watersnoodramp in Zeeland. Terwijl hulp uit binnen- en buitenland toestroomde droeg ook de voetbalwereld bij. Er werden verschillende liefdadigheidswedstrijden gespeeld. Ajax doneerde vijfduizend gulden uit de clubkas en collecteerde samen met Blauw-Wit en het Olympisch stadion nog eens f 5126,- bijeen. De belangrijkste bijdrage kwam niet van de benefietwedstrijden maar van de buitenlandse, ‘uitgekotste’ Nederlandse profspelers.

Benefietwedstrijd.
Op initiatief van oud-ADO’er Theo Timmermans werd een wedstrijd georganiseerd van professionele landgenoten tegen Frankrijk. De K.N.V.B. verbood de spelers om in het oranje te spelen. Dit deerde de spelers niet, de wedstrijd werd gewonnen met 2-1. Deze wedstrijd opende de ogen van velen. De pers was lyrisch. Waren de amateurs middelmatige voetballers, de profs konden op internationaal niveau meekomen. De eerste geluiden waren te horen om de clubs uit de eerste klasse toestemming te geven hun spelers te gaan betalen.

Nog geen profvoetbal.
In het seizoen dat volgde (1953-1954) werd de roep om betaald voetbal steeds luider. Spelers, publiek en pers uitten hun voorkeur voor het profvoetbal, maar de K.N.V.B. bleef volharden in zijn principiële standpunt dat men voetbalde voor het plezier en voor de eer van club en vaderland. Wie daar anders over dacht kon zonder pardon vertrekken en hoefde niet meer terug te komen. Joop van Stoffellen die na twee seizoenen in Frankrijk terugkeerde in Nederland en zich aanmeldde bij Blauw Wit werd voor straf een seizoen op de bank gehouden. Profs moesten eerst maar een jaar wachten voor ze hun verderfelijke standpunten bij de amateurs konden ventileren. Het rommelde bij de KNVB, maar de bond hield zich doof.