18 september 2013
Auteur: Kees Rotgans, Roland de Weert, Gerhard Broers

Voetbal en stadswijken: een verbroken relatie

Titel van een onderzoek aan de Vrije Universiteit door Kees Rotgans, Roland de Weert en Gerhard Broers tijdens het werkcollege sportgeschiedenis door Prof. Dr. Th. Steven.
De periode omvat de jaren ’50 tot ’80.
Het onderzoek bestaat uit 3 delen: de Watergraafsmeer, AJAX en interviews met AJAX-fans.
Met dank aan Gerhard Broers voor het beschikbaar stellen van het resultaat van dit onderzoek.

Het opstaan van een profclub.

In seizoen 1961-1962 kwamen de semi-profs voor het eerst voorzichtig in opstand tegen de macht van de bestuurders en beleidsbepalers binnen Ajax. Vooral de commissie Betaald Voetbal (Jan Melchers, oud-speler Gerrit Keizer en Jan Potharst) die over de opstelling, contracten en de transfers ging was aan kritiek onderhevig. Gerrit Keizer stapte op en Ajax had zijn eerste stap naar volledige professionalisering gezet.

Nog geen professionele aanpak.
Er moest echter nog veel gebeuren, de gehele spelersgroep werkte nog overdag en trainde pas ’s avonds. Het kwam nog voor dat spelers international konden zijn in twee verschillende sporten. Ajacied Piet Ouderland werd in seizoen 1962-1963 opgeroepen voor het Nederlands elftal maar was ook basketbal international. Bij slecht weer werd er nog doorgespeeld omdat voetbalpools waaruit veel amateurclubs geld genereerden moesten doordraaien. Allemaal voorbeelden dat voetbal nog geen beroep was waaraan de randzaken zich moesten aanpassen.

Het bestuur van Ajax was van hetzelfde laken een pak. Het liet topspits Henk Groot naar Feijenoord vertrekken (Groot was twee jaar topscorer geweest). Hij kon naar verschillende topclubs in het buitenland waar veel beter betaald werd. Groot wou graag meer verdienen maar ook bij Ajax blijven. Voorzitter Melchers reageerde bij een bespreking tussen beiden met de opmerking: “Geld maakt niet gelukkig”. Penningmeester Dukker reageerde met: “Wat moet jij met al dat geld, je woont toch al leuk”. Groot was boos en verkaste naar Rotterdam. Het bestuur van Ajax was nog geen professioneel bestuur.

Voltallige bestuur stapt op.
In de zomer van 1964 stapte het bijna voltallige bestuur onder leiding van Jan Melchers op. Het werd Melchers niet in dank afgenomen dat een speler als Henk Groot verkast was naar een concurrerende club. De Ledenraad kwam in opstand tegen zijn lakse manier van besturen. Hij had de club financieel uitstekend geleid maar dat was het enige positieve wat er over zijn periode bij de club te zeggen viel. Melchers had zich ook niet populair gemaakt bij andere clubmensen. Zo verbood hij het meereizen van vrouwen van bestuursleden bij uitwedstrijden. Hij leidde de club als een harde ondernemer. Hij deed dat goed, maar zag niet dat de voetbalwereld veranderde.

Jaap van Praag nieuwe voorzitter.
Na vier vergaderingen bleek Jaap van Praag bereid de nieuwe voorzitter van Ajax te worden. Het was aanvankelijk de bedoeling dat hij deze functie slechts tijdelijk zou uitoefenen, maar het liep anders. Samen met secretaris Jan Westrik en penningmeester Henk Timman zou de grammofoonplaathandelaar de komende jaren een sterk trio gaan vormen. Van Praag in tegenstelling tot Melchers was van mening dat het kapitaal van de club op het veld moest staan.

Vic Buckingham.
Van Praag haalde direct de flamboyante Engelsman Vic Buckingham terug naar de club en trok spits Klaas Nuninga (voor een transferbedrag vanƒ 250.000 van GVAV uit Groningen) aan. Ajax zwalkte ondanks de ingrepen van Van Praag in seizoen 1964-1965.

Buckingham weigerde zijn speelstijl aan te passen (hij speelde het ouderwetse 3-2-5 in plaats van het moderne 4-2-4). Op 21 januari 1965 kon de Engelsman aan het werk bij Fulham en Ajax liet hem maar al te graag gaan na een desastreuze eerste seizoenshelft. Heeft Buckingham dan niets goed gedaan? In zijn nadagen bij de club tekenden Piet Keizer en Johan Cruijff, als eerste spelers van Ajax fullprofcontracten. In hoeverre de coach hierop invloed heeft gehad is moeilijk te achterhalen.