18 september 2013
Auteur: Kees Rotgans, Roland de Weert, Gerhard Broers

Voetbal en stadswijken: een verbroken relatie

Titel van een onderzoek aan de Vrije Universiteit door Kees Rotgans, Roland de Weert en Gerhard Broers tijdens het werkcollege sportgeschiedenis door Prof. Dr. Th. Steven.
De periode omvat de jaren ’50 tot ’80.
Het onderzoek bestaat uit 3 delen: de Watergraafsmeer, AJAX en interviews met AJAX-fans.
Met dank aan Gerhard Broers voor het beschikbaar stellen van het resultaat van dit onderzoek.

De aanhang en hun AJAX

Voetbal in de Amsterdamse Watergraafsmeer gedurende de periode 1950-1970.
‘In de sportwereld kenne men geen stand’. Uit ‘Ajax clubnieuws’ 15 februari 1920.
Bewoners over ‘De Meer’ in de jaren vijftig en zestig. (2)

Verzuiling van de jaren 50.
Wil Wickel vertelde ons dat er wel contacten bestonden tussen hem en vrienden die in andere buurten woonden. Hoewel er twee kerken stonden was Betondorp ‘rood’. Wickel had daar kennissen wonen die hij kende vanuit de socialistische beweging. Zo leefde men binnen zijn eigen kring van protestanten, katholieken en socialisten. De meeste contacten waren niet gebonden aan een bepaalde wijk of straat maar liepen via de kerkelijke of politieke gezindheid.

Joodse bevolkingsgroep en Nederlands-Indië.
Tot in de jaren zestig was er nog sprake van de laatste restanten van de verzuiling waarbij de politieke of religieuze achtergrond bepaalde waar je de boodschappen haalde en van welke sportvereniging men lid was. De restauratie van het verzuilde vooroorlogse Nederland was echter tot mislukken gedoemd. Ook het Amsterdam van voor de oorlog was voorgoed verdwenen. Twee rampen, zo beschrijft Geert Mak, waren hier de oorzaak van. In de eerste plaats het verlies van de joodse bevolkingsgroep die voor de oorlog een belangrijke rol in de Amsterdamse economie, wetenschap en politiek speelde. De tweede ramp was het verbreken van de band met Nederlands-Indië en het verlies van de handel met de rijke archipel. Terwijl in de Nederlandse economie tussen 1950 en 1960 het aantal arbeidsplaatsen steeg met zes procent, daalde die in Amsterdam met twaalf procent.

Gijs van Hal.
Het werd tijd dat de wederopbouw, het herstel van de economie en infrastructuur met visie en strakke hand geleid zou worden. In 1956 werd het Gijs van Hall die als burgemeester van Amsterdam deze zware taak op zich nam. Hij zette, zo schrijft Geert Mak, ‘de woningbouwprogramma’s van zijn voorgangers met grote voortvarendheid voort. Hij realiseerde een verdere uitbreiding van de haven aan de westkant van de stad, hij haalde de graanoverslag en het containervervoer binnen, hij regelde de annexatie van de Bijlmermeer, hij sprokkelde de financiering van de IJtunnel bij elkaar, hij zag kans de broodnodige uitbreiding van de universiteit rond te krijgen en hij bereidde de bouw van een gigantisch polder-ziekenhuis voor’.

Nog geen ‘godenzonen’ .
Al deze gebeurtenissen zorgden uiteindelijk voor een vergroting van de mobiliteit waardoor nieuwe bewoners de Watergraafsmeer binnen kwamen. In ‘De Meer’ troffen ze de semi-profs van AFC Ajax aan in de sigaren- en sportwinkels waar ze hun inkopen deden. De invoering van het betaald voetbal in 1954 had de spelers van Ajax nog niet tot ‘godenzonen’ verheven. Het waren jongens uit de buurt die je kon aanraken, die je kende van het straatvoetbal. Ajax drukte een duidelijk stempel op de Watergraafsmeer, zowel voor de fanatieke supporters als de bewoners die eens in de twee weken de supportersschare voorbij zagen trekken. Over de spelers van Ajax is veel geschreven. Over de supporters en buurtbewoners weinig tot niets. In de volgende paragraaf zullen wij de supporters aan het woord laten die gedurende de jaren vijftig en zestig de wedstrijden bezochten.