1854 – 1938
Door: Goran Bouaziz – schrijver, toneelspeler en student Nederlandse Taal en Cultuur
“In de Wakkerstraat, het anders zoo stille straatje in Watergraafsmeer heerschte Donderdagavond leven en beweging. In het helle schijnsel van groote acetyleenlampen flikkerde het koper van trompetten en hoorns en twee dichte rijen van menschen stonden langs de trottoirs geschaard. Daartusschen hadden de politie-agenten een ruimte opengelaten, de trottoir voor het huis van August Kiehl.”
De vouwcamera’s van de Nederlandse pers waren op donderdag 13 februari 1930 om kwart voor zeven allemaal gericht op Wakkerstraat nummer 19 te Watergraafsmeer, waar zich onder leiding van een comité geleid door de heren Wolf en Peters een grote schare vrienden, familieleden, bewonderaars en buurtbewoners had verzameld om acteur, regisseur en tekstschrijver August Kiehl ter gelegenheid van zijn 55-jarige toneeljubileum te verrassen met een ovatie, alvorens hij onder begeleiding van twee muziekcorpsen in een voertuig voortgetrokken door vier bepluimde paarden richting de Hollandsche Schouwburg zou vertrekken. Daar zou hij nog eenmaal zijn favoriete operette opvoeren, De Klokken van Corneville, die hij zelf regisseerde en waarin hij de hoofdrol van de oude Gaspard vertolkte.
Tegenwoordig is de naam August Kiehl vrijwel volledig uit het collectief geheugen verdwenen. Hoe anders was dit een eeuw geleden, toen ‘Oom Guus’ een van de meest geliefde artiesten van het land was. Zijn lange toneelcarrière begon in 1875 in de Haagse Koninklijke Schouwburg, waar hij bij het gezelschap van zijn oom Jean Valois, waar ook zijn vader H.G. Kiehl werkzaam was, debuteerde als La Flèche in Molières De Vrek. Een glansrijke carrière begon die hem al snel naar Amsterdam voerde. Daar maakte hij furore als één van de Drie K’s – Kreeft, Kelly en Kiehl – de drie operettesterren van gezelschap Prot en Kistemaker. Bij de Amsterdamse Artis-Schouwburg werd hij aangesteld als hoofdregisseur en voerde hij de door hemzelf geschreven operette De Parel van Zaandam op; een van de weinige oorspronkelijke Nederlandse operettes en mogelijk de succesvolste. Hij speelde Vondels Gysbrecht van Aemstel en Mozarts De Toverfluit bij gezelschap Stoel en Spree, werkte samen met Louis Bouwmeester in het Paleis voor Volksvlijt en met Herman Bouber in De Jantjes, en stond op het podium met de grote Louis Davids in De Kinokoningin en De Dolle Lola.
Oudere lezers herinneren zich mogelijk zijn optredens in Nederlandse geluidsfilms uit de jaren dertig, zoals Op Hoop van Zegen (1934), Kermisgasten (1936) en De Kribbebijter, de succesfilm met Cor Ruys die maar liefst zeven jaar lang (van 1935 tot 1942) in de Nederlandse bioscopen draaide en ook in het buitenland grote successen boekte.
Zijn laatste 34 levensjaren bracht Kiehl door in Watergraafsmeer, waar zijn vrouw Griet en hij zich in maart 1904 vestigden. Kiehl groeide al snel uit tot één van de meest geliefde bewoners; al in 1908 ontving hij een speciale krans van de burgers van Watergraafsmeer, en een commissie van buurtbewoners (o.l.v. Herman A. de Vries, Hoogeweg 8) deed het echtpaar op hun veertigjarige huwelijksfeest in 1920 het bewoningsservituut cadeau. Een speciale plek in Kiehls leven had Café Oost-Indië aan de Middenweg, waar hij elke zaterdagavond met de dorpsautoriteiten samenkwam en in 1915 zijn veertigjarige toneeljubileum vierde.
Na zijn dood raakte August Kiehl langzaam maar zeker in vergetelheid, maar die tijd is inmiddels ten einde. De interesse in het leven en werk van de Nederlandse artiest beleeft in kringen der Leidse neerlandici een ware heropleving: er is een uitgebreide Wikipedia-pagina over hem aangemaakt die met de dag groeit, er worden plannen gemaakt voor een speciale vertoning van De Kribbebijter en een zoektocht naar zijn operette De Parel van Zaandam is in volle gang. Dit alles in de hoop daarmee de profetie te vervullen waarmee journalist, dichter en prozaschrijver Hans P. van den Aardweg zijn necrologie besloot:
“Zijn naam zal aan komende geslachten als een soort legende overgeleverd worden. Misschien heeft August Kiehl, die toch de bescheidenheid zelve was, het op sommige oogenblikken vermoed, en dan zal het zijn romantisch hart – dat nu opgehouden heeft te kloppen – goed hebben gedaan.”
P.S. Graag verzoek ik lezers die meer weten over Dhr. Kiehl en/of zijn verblijf in Watergraafsmeer een reactie achter te laten onder het artikel! Wie weet kan deze informatie bijdragen aan mijn onderzoek naar de artiest.
Wat leuk om dit te lezen!
August Kiehl was mijn Oma’s grootvader (van moederskant)) en HP van den Aardweg haar vader. Mijn Oma was Hansje van den Aardweg. Zij deed vroeger ook veel aan toneel en heeft een aantal kinderboeken schreven onder een pseudoniem.