De Hartveldsebrug

1629 – 2020
Door: Jo Haen

De Hartveldsebrug heeft een lange geschiedenis
Ook de Hartveldsebrug heeft net als de Oetewalerbrug en de Schollenbrug een lange geschiedenis. Al na de droogmaking van de Watergraafsmeer in 1629, werd de brug, als valbrug, aangelegd. De herkomst van de naam is onbekend. Naast deze brug waren er nog 2 bruggen: De Oetewalerbrug over de ringvaart bij de Middenweg/Linnaeusstraat en de Schulpbrug (nu Schollenbrug) daar waar de ringvaart uitmondt in de Amstel bij de Weesperzijde. Deze laatste brug verbindt de Schollenbrugstraat en de Ringdijk met elkaar. De verbinding met Duivendrecht werd tot 1686 door een veer onderhouden, waarna er een valbrug gelegd werd.

Een witte vlag
Op 15 mei 1940 ontmoette de Amsterdamse wethouder Kropman bij de Hartveldsebrug de commandant van de Duitse troepen. Voor de zekerheid had hij een witte vlag meegenomen. Amsterdam wilde een bombardement zoals Rotterdam had getroffen, voorkomen.

Een bunkermuur
Net voor de brug werd door de Duitsers in 1943 een metersdikke betonnen muur neergezet, een bunkermuur, die echter in de volksmond schimpend tegenover de bezetter de ‘Margrietbunker’ of ‘Margrietpoort’ werd genoemd naar Prinses Margriet die in dat jaar in Canada werd geboren. Een wachtpost kon de beide doorgangen afsluiten met stalen palen en prikkeldraad.
Bij razzia’s kon je de bunkermuur niet ongemerkt passeren. Verzetsblad Vrij Nederland waarschuwde in februari 1945 nog voor zo’n ‘slavenjacht’ op mannen. Mijd de bunkermuur was het advies. Soms lieten jonge mannen eerst hun vriendinnen de muur passeren. Pas als die riepen, wisten ze dat de kust veilig was.

‘Welcome’ op de bunkermuur op 8 mei 1945
Op 8 mei 1945 zagen de Canadese bevrijders hoe op de bunkermuur met grote letters ‘Welcome’ stond geverfd. Koningin Wilhelmina kwam hier een maand later langs. Dolenthousiaste mensen braken door de afzetting heen. Eind augustus 1945 werd generaal-veldmaarschalk Montgomery bij de bunkermuur door duizenden toegejuicht. En toen in mei 1946 de Britse premier in oorlogsjaren, Sir Winston Churchill, hier reed, stond het opnieuw zwart van de mensen. De muur is enkele jaren na de bevrijding gesloopt.

Sabbatpaal als symbolische afsluiting van de stad
Op de brug bevond zich ook een sabbatpaal. In een sabbatpaal hangen opgerolde kettingen. De kettingen geven de grenzen aan waarbinnen op sabbat en de joodse feestdagen de gelovige joden moeten blijven, het ‘tgoem’. Een sabbatpaal of sjabbespaal is een onderdeel van den joodse symbolische afsluiting van een stad, eroev genaamd. Op grond van een Talmoedische uispraak die gebaseerd is op een tekst uit Jeremia is het voor joden niet toegestaan om in een niet-afgesloten gebied op sabbat goederen te dragen. De sabbatpalen zijn eigenlijk een vervanging van de oude stadswallen.
In Nederland zijn de meeste sabbatpalen in de Tweede Wereldoorlog door de Duitsers gesloopt. In Amsterdam bevindt zich er nog een nabij de Kalfjeslaan.

Aan het eind van de vorige eeuw is de brug gesloopt vanwege de aanleg van de ringweg A10.

Bronnen:
Historische Kring Diemen
Wikpedia
Oneindig Noord-Holland
Met dank aan John Haen