De laatste rit van lijn 9

mei 2018
Auteur: Melissa Plomp

Michael Hoekstra uit Betondorp is trambestuurder van lijn 9. Op 22 juli 2018 werd zijn lijn vervangen door lijn 19. Over de geschiedenis van de tram die ons verbond met de Dam en over de bestuurder die verder gaat in een ander deel van de stad.

Na 115 jaar wordt lijn 9 vervangen door de nieuwe lijn 19. Die slaat bij het Alexanderplein linksaf naar het westen richting Station Sloterdijk. Voor het Centrum kun je overstappen op de metro. Hiermee verdwijnt voor de mensen in Diemen en de Watergraafsmeer de directe verbinding met het Centrum.

Wil je de metro vermijden en liever met de tram verder reizen, dan moet je bij het Alexanderplein overstappen op lijn 14, die voortaan naar het Centraal Station rijdt. Volgens het GVB is dit om mensen sneller en efficiënter te laten reizen, maar ook speelt het verlangen mee meer mensen de Noord-Zuidlijn in te krijgen.

Ajax-tram
Lijn 9 en Oost-Watergraafsmeer kennen een lange geschiedenis samen. Vanaf 1884 reed er tussen de Dam en de Linnaeusstraat een paardentram. In het gebouw van de remise met paardenstallen op de hoek van de Derde Oosterparkstraat zit nu een yogastudio.

In 1903 verving de elektrische lijn 9 de paardentram; een jaar later ging die nieuwe tram tot aan het Centraal Station rijden. Tussen 1932 en 1940 reed hij via de Mauritskade naar de Molukkenstraat. Toen stopte de Gooische Stoomtram en werd de route van lijn 9 weer verlegd naar de Linnaeusstraat en verlengd naar de Kruislaan; kort daarna tot aan Betondorp.

Lijn 9 heeft een historie als ‘Ajax-tram’. Het Ajax-stadion stond ooit op de plek van het huidige Christiaan Huygensplein en in 1934 werd stadion De Meer geopend. Vanaf 1940 konden de Ajax-supporters vanaf het eindpunt van lijn 9 zo naar het stadion lopen. Sinds 1990 rijdt de lijn tot aan Diemen Sniep. Voor het eerst sinds 1940 had Diemen weer een tramverbinding met de stad.

Groot nieuws in de Dwars was er in 2002 toen misschien wel de strippenkaart zou gaan verdwijnen. Maar vanaf 22 juli 2018 verandert er echt een hoop.

Trampersoneel
De veranderingen hebben uiteraard ook grote gevolgen voor de trambestuurders en conducteurs; zij worden opnieuw ingedeeld. Ze hebben een lijstje mogen maken van de lijnen die hun voorkeur hebben. Hoe langer ze bij het GVB werken, hoe meer kans ze maken om op één van hun voorkeurslijnen terecht te komen.

Michael Hoekstra (39 jaar) is geboren en getogen in Oost en woont tegenwoordig in Betondorp. Hij begon als conducteur en werkt sinds 2010 als trambestuurder, eerst op lijn 25, toen op lijn 10 en sinds twee jaar op lijn 9.

‘Ik was eigenlijk accountant. Vanwege een handicap aan mijn linkerarm moest ik door een nieuwe Arbo-wet plots worden afgekeurd om in aanmerking te komen voor een aangepaste computer. Dat was helemaal niet nodig en ik wilde niet als ‘gehandicapt’ worden gezien. Toen dacht ik na over wat ik écht graag zou willen doen. Mijn vader, die overleed toen ik nog vrij jong was, was trambestuurder. Als kind mocht ik bij hem voor in de tram zitten. Ik wilde toen, net als hij, trambestuurder worden. Dus besloot ik om mijn kinderdroom waar te maken.

Vanwege mijn handicap, was dat nog niet zo makkelijk. Uiteindelijk was ik negen jaar conducteur, Toen de Combino ging rijden, kon ik eindelijk zonder aanpassingen de tram besturen en mocht ik de bestuurdersopleiding gaan doen.’

De leeuw van Artis
Michael vindt het fijn op lijn 9. ‘Voor mij is het eindpunt vlakbij en ook de remise is niet zo ver weg. De route van lijn 9 is heel mooi. Je komt langs veel bijzondere plekken. Ik heb vaak mensen in de tram die naar Betondorp willen om het huis te zien waar Johan Cruijff opgroeide. Ik woon daar vlakbij dus ik kan makkelijk de weg wijzen. Richting Artis reizen er altijd veel mensen met kinderen mee. Als ik de halte bij Artis omroep, doe ik graag een leeuw na via de intercom. Dan hoor ik de passagiers lachen en heb ik een tram vol brullende kinderen.’

Bij bewoners van Diemen en de Watergraafsmeer zijn er wel zorgen over de overstap die ze straks moeten maken richting Artis, Centraal Station of het Centrum. Veel oudere bewoners zijn slecht ter been en er reizen ook veel mensen met een visuele beperking of een rolstoel met lijn 9. Op lijn 19 komt geen conducteur, dus er is minder hulp bij het in- en uitstappen. Ook is er de angst dat de plekken voor kinderwagens en rollators in lijn 14 bij de overstap al vol zijn, waardoor ze niet met de tram meekunnen.

Forenzen en uitgaan
De trambestuurder ziet een gevarieerd publiek instappen. ‘’s Ochtends heb je vooral forenzen. Die mensen moeten nog een beetje wakker worden en zijn niet in voor een praatje. De toeristen zijn ook al vroeg op de been. In de loop der jaren zie je het stuk waarop de toeristen reizen, steeds uitbreiden. Tot een paar jaar geleden zat er tussen Artis en Diemen haast geen toerist in de tram. Toen begonnen het Oosterpark en de Dappermarkt steeds meer toeristen te trekken. Er kwamen hotels bij Oostpoort en plots stond de halte daar vol met rolkoffertjes en door nieuwe hotels en Airbnb reizen er nu op de hele lijn toeristen mee.

Overdag zijn er veel buurtbewoners die even naar de stad, de Dappermarkt of Oostpoort willen. Omdat ik altijd al in Oost gewoond heb, kom ik veel bekenden tegen. Dat is erg gezellig. ’s Avonds heb ik natuurlijk veel uitgaanspubliek. Dan moet ik wel eens streng zijn als ze met een biertje of een wijntje in hun hand willen instappen. Op lijn 9 heb ik gelukkig weinig last van agressie.’

Mijn lijn
Veel personeel van lijn 9 woont in Diemen, de Watergraafsmeer of in Oost. Het eindpunt van de nieuwe lijn 19 komt echter bij Station Sloterdijk en de lijn verhuist van remise Lekstraat in de Rivierenbuurt naar remise Havenstraat. Daarom vinden veel van de lijn 9 medewerkers de reistijd naar lijn 19 te lang worden en hopen ze op een plekje lijn 3, 4, 12 of 14. Die blijven nog in de Lekstraat.

‘Natuurlijk gaat er voor mij veel veranderen in mijn woon-werkverkeer. Ik werk nu 17 jaar bij het GVB en ik ben op plaats vijf van mijn lijstje geplaatst: als reserve op de ‘Lekstraatlijnen’. Het lijkt veel, 17 jaar, maar er werken veel oudgedienden bij de tram.

Qua collega’s verandert er ook veel. Lijn 9 is een heel leuk en hecht team. Mijn vaste conductrice werkt nog niet zo lang op de tram, zij moet naar lijn 2 in West. Ik heb lijn 19 niet op mijn lijstje met voorkeurslijnen gezet. Ik ga het dus ook missen dat ik door mijn eigen buurtje kom. Ik ga in de weken die ik hier nog zit in elk geval extra van mijn lijn genieten.’