De naam Watergraafsmeer

april 2019

Door: Jan Dijk (1947) Jongste zoon van Ds J. Dijk, ex-huisarts in A’dam ZO.

Recent stond er in het blad Amstelodamum een verrassende verklaring voor de naam Watergraafsmeer.

Het artikel handelde erover of het rechte stuk Amstel van Omval tot Blauwbrug nu wel of niet als kanaal is gegraven. De rest immers zit vol bochten. Ik kende ooit een woonbootbewoner aan de Willem Fenengakade, met een tuintje waarin hij een pad met een ruime bocht had aangelegd dat hem aan de Amstel zou doen denken. Een riviertje dat lang genoeg bestaat gaat automatisch ‘meanderen’. Dan blijft het niet recht.

De Amstel zou aanvankelijk via de Diemermeer naar de Zuiderzee hebben gestroomd. Het andere stuk, naar het IJ, zou naar andere wateren hebben gelopen. Dat gaf geen ideale afwateringssituatie. Rond 1200 moest er een oplossing worden gevonden voor de voortdurende wateroverlast vanwege mede door afdammingen veranderende waterlopen in Holland en Utrecht. Men besloot de twee riviertjes met elkaar te verbinden via een kunstmatige afwatering. Het is een theorie die door verschillende mensen wordt aangehangen, het eerst in 1972 door L. Pons, hoogleraar bodemkunde in Wageningen. De flauwe bocht die er toch is komt, doordat van beide zijden werd gegraven en het niet helemaal aansloot. Bijgaande tekening is de oudste van het gebied.

De Diemermeer had nu minder met wateroverlast te maken. Heeft die vroegere wateroverlast bijgedragen tot het vergroten van de Diemermeer?
Watergraafsmeer betekent Watergrachtmeer. Wat is een watergracht? Dat is een waterkanaal, het woord gracht was nog niet aan een stad gebonden, zoals u op de website kunt lezen. En wat is een waterkanaal? Die kanalisering was een grote prestatie geweest. Dat was aanleiding tot de naam Watergraafsmeer. Kort gezegd (ik zeg het iets duidelijker) is volgens de auteur het bestaan van de naam Watergraafsmeer het levende bewijs, dat er een kanaal is gegraven van de ene naar de andere stroom door het veengebied, een kanaal dat voor de Diemermeer niet zonder betekenis was. Dat de naam Watergraafsmeer al zo oud is, daarvoor bestaat geen schriftelijk bewijs. Dat sluit het echter niet uit.