31 december 1939 – 1 januari 1945 Door: Jo Haen (1939) Geboren in Purmerend. Woont sinds 1963 in de Watergraafsmeer. Samen met Ron de Wit beheert zij deze website. Ze schrijft verhalen, interviewt mensen in de WGM en organiseert verhalenwandelingen.
Zoals in het verhaal van Otto Monsees Het afweergeschut te lezen is stond er in de 2e Wereldoorlog afweergeschut opgesteld op een opgespoten terrein, tussen de Emmakerk, Pasteurstraat en Middenweg, het huidige Tuinstad Frankendael, in de volksmond Jeruzalem genoemd.
Op de hoek van de Röntgenstraat en het huidige Robert Kochplantsoen stond een bord waarop een pijl, gericht naar de Middenweg, naar de andere kant dus.
De vader en broer van Hugo van Answaarden, die in de Röntgenstraat woonden, wisten dat er ergens een schuilkelder was maar niet waar. Zijn broer Robert schroefde in 1945, hij was toen 12 jaar oud, het bord van de muur. Na het overlijden van zijn broer kreeg Hugo het bord in handen.
Tijdens een gesprek met zijn makelaar Willem Schilder kwam het bord ter sprake. De makelaar vertelde Hugo dat de schuilkelder zich onder het pand Middenweg 325 bevond, op de hoek van de Kruislaan. Je kunt daar nog steeds via een trappetje naar beneden, zoals te zien is op bijgaande foto’s.
Ik heb via de bewoner van nummer 323 het telefoonnummer van de eigenaar van de vroegere schuilkelder gekregen. Ik vroeg hem eens te mogen komen kijken. Hij wist niets van de pijl richting de schuilkelder, vond dat heel interessant. We maakten een afspraak en op een middag liep ik het trappetje af en betrad de vroegere schuilkelder. Een ontzettend grote ruimte, die helemaal doorloopt tot de Finsenstraat, waar op de hoek ook een trappetje naar beneden is (zie bijgaande foto).
De schuilkelder bestond uit 2 grote ruimtes, maar nu zijn er meerdere vertrekken die aan diverse mensen verhuurd worden als werkplaats, atelier enz. Nog te zien zijn stukken muur van beton en pilaren die om de zoveel meter geplaatst waren. De ruimtes zijn, in tegenstelling tot de meeste kelders in de Watergraafsmeer, goed droog, waarschijnlijk door de zeer dikke muren.
Bijgaand een aantal foto’s van de ruimte zoals het er nu uitziet. Helaas zijn er van de schuilkelder, zoals het er bij de bouw uitzag, geen foto’s bekend. Volgens de eigenaar heeft de kelder ook nooit als schuilkelder dienst gedaan. De Watergraafsmeer is nooit gebombardeerd. Wel hebben er volgens hem Duitsers in gezeten.
Al met al een interessant kijkje in het verleden van de Watergraafsmeer. Met dank aan Hugo van Answaarden en de eigenaar van de voormalige schuilkelder.
Foto: Jo Haen Alle rechten voorbehouden
Foto: Jo Haen Alle rechten voorbehouden
Foto: Jo Haen Alle rechten voorbehouden
Via een vriendin, die onderzoek doet naar schuilkelders, kwam ik achter het bestaan van deze site.
Ik heb zelf 40 jaar in de WGM gewoond, in de Finsenstraat op nr 70. Mijn ouders kwamen daar in 1953 wonen en ik heb daar mijn kindertijd doorgebracht. Ons huis was 2 deuren verwijderd van het hoekhuis met de kelder en daarin heb ik als kind nog wel gespeeld. Het hoekhuis was indertijd een particulier rusthuis (zoals dat toen heette) en was samengevoegd met het bovenhuis op de Kruislaan.
Wat betreft de historie van de woningen, kan ik het verhaal bevestigen dat in de oorlog de Duitsers de woningen hadden geconfisceerd. Na de oorlog moest het binnenwerk van het complex Middenweg/Kruislaan/Finsenstraat nog worden afgebouwd. Omdat er een groot tekort was aan bakstenen, werden er voor de binnenmuren geperste verbrande steenkolen gebruikt. Het nadeel daarvan was dat wanneer je iets wilde ophangen aan die muren, je ‘veel geluk moest hebben’, omdat er op bepaalde plaatsen soms ook onverbrande (keiharde) kooltjes zaten, waar de boor dan meteen op afkaatste en een weg zocht in het zachtere (gruis) gedeelte. Kortom, die muren hebben (mij) nogal wat frustraties opgeleverd.
Verder altijd heel fijn gewoond in de Watergrafsmeer.
Ik woon in het andere hoekpand, aan de Finsenstraat. Ik ken het verhaal van de schuilkelder ook. Schijnbaar werd soms bij nieuwbouw in die tijd (het blok is opgeleverd in 1940) een schuilkelder meegebouwd. Overigens heb ik me laten vertellen dat de woningen na de oplevering direct werden gevorderd door de Duitsers Rn dat er officieren in zaten.
Tijdens de verbouwing van mijn woning moesten we een gat naar die kelder boren. Daar kwam zeker 20 centimeter beton tevoorschijn – sterk genoeg voor een schuilkelder. De kelder is tegenwoordig overigens opgedeeld in opslagruimtes, maar nog gewoon toegankelijk.
Nog een leuk weetje: voor de oorlog en net erna was de Finsenstraat onderdeel van de Bunsenstraat. Na de oorlog werd het bouwplan aangepast, tuinstad Middenmeer met het Christiaan Huygensplein gepland en kreeg de Finsenstraat zijn naam.
Maurice Fransen
november 2015
Het bord van de schuilkelder
Graag een paar aanvullingen op dit spannende verhaal : het bord in bezit van mijn broertje Hugo zat vastgeschroefd op de gevel van de Rontgenstraat, ter hoogte van nr 25 waar wij als gezin Janszen woonden in die tijd. Het was onze grote broer Robbert, toen 13 jaar, die het bord meteen op 5 mei van de gevel schroefde en daarna jarenlang in zijn ‘oorlogsmuseum’ heeft bewaard; na zijn dood ging dat museumpje over naar onze jongste broer Hugo.
Dat trappetje naar beneden op de Middenweg bij de Kruislaan was ons best wel bekend, maar daar in die huizen daar, woonden tot mei 1945 Duitse officieren, dus dat trappetje was vooral erg eng voor ons, de kinderen uit de buurt en dat het naar de schuilkelder leidde zoals de pijl op het bord op ons huis aangaf, dat heb ik dus nu pas geleerd; dank daarvoor Jo Haen !
Aart Janszen
november 2015