Het pontje van Kees Hartog en iets over dijkdoorbraken

2020

Auteur: Jan Dijk (1947) – Geboren en getogen in de Watergraafsmeer. Woont er nu nog steeds.

Jachthaventje Nooitgedacht
We wilden vanaf de Kruislaan via de Ooster Ringdijk naar de Westelijke Merwedekanaaldijk fietsen en verder. Aan het eind van de Kruislaan omhoog en rechtsaf, waar het gedeelte van het Nieuwe Diep tussen kanaal en deze kant op zijn smalst is (achter het kanaal heet het ook Nieuwe Diep), bevindt zich nog steeds het jachthaventje Nooitgedacht. De uitspanning die daar bij hoorde is verdwenen. Maar het eens zo drukke pontje van Kees Hartog ligt er ook nog steeds. Ik wees het de vriendin die me vergezelde aan, was er vroeger vaak mee naar de overkant gegaan. Tot 30 jaar geleden.

Altijd bediende Kees Hartog het pontje, mijn dochter die allang in Italië woont weet dat nog wel. Ter hoogte van die plek lag aan de Watergraafsmeerse kant trouwens een klein rietveld, nattigheid dus. Op de grote kaart van de Watergraafsmeer uit 1725 is daar een braak te zien. Het moet een restant zijn van een van de twee overstromingen van de polder. Òf die van de Sint Pietersvloed uit 1651, toen de Watergraafsmeer nog niet zo lang droog was maar de Diemer Zeedijk doorbrak bij de Sint Anthonispoort, nu de Waag – zo ver liep die dijk toen nog. Het water stroomde het Nieuwe Diep in en maakte dat flink wat groter. In het daarna drassig gebleven gebied kwam de grote joodse begraafplaats van Amsterdam te liggen. Dat was buiten de Meer.

Zou het water op die plek bij Nooit Gedacht door de ringdijk van de Watergraafsmeer heen zijn gebroken? Of is de braak ontstaan na de opzettelijke inundatie van 1672, toen stadhouder Willem III om de binnenvallende Fransen van het lijf te houden de hele Waterlinie onder liet lopen, waarvan de Stad Amsterdam vond dat de Watergraafsmeer er ook bij hoorde? De stad draaide wel voor de onkosten op. Ik kan het nergens vinden; ik gok maar: de tweede, die van 1672. Ik heb weleens gelezen dat na de eerste overstroming een grote braak is ontstaan in dat gedeelte van het Sciencepark waar eerder volkstuinpark Linnaeus lag; dat lag meer in de richting van de Sint-Anthonispoort. Die braak zou voor 1725 geheel gedempt zijn. Het is ook niet zo belangrijk.

De Ooster Ringdijk loopt verderop dood tegen de ringweg. Als je goed kijkt is aan het eind nog iets van een beschoeiing te zien van een boerderij die daar ooit stond. Maar dat was tot de verbreding van de ringweg. Want sinds die verbreding, waardoor de fietsbrug van de Radioweg over de ringweg een stuk hoger werd, bijna onneembaar, is er niets meer van te zien.

Bij het pontje dat er dus nog altijd ligt keek een man onze kant op. “Bent u een zoon van Kees Hartog”, vroeg ik op goed geluk? “Nee, maar op het terras zit zijn dochter.” Die uitspanning bestaat niet meer. Toen schrijver dezes net getrouwd was bediende daar tante Corrie, vertelde hij. Op die plek is de enige foto gemaakt van mijn eigen gezinnetje, mijn dochter een baby, samen met mijn moeder. Ik kwam die tante Corrie wel eens tegen, dan vroeg ze: Hoe is het toch met uw dochter?

Het gebouwtje van de uitspanning staat er nog, de familie gebruikt het nu voor opslag. De kleine jachthaven Nooitgedacht is er nog wel. Wat een locatie! Maar niemand durft de investering aan om er iets anders van te maken. Er is ook geen riolering (die legt de gemeente volgens mij op eigen kosten aan). Met het pontje is het een ideale locatie voor originele horeca, lijkt me. Ertegenover staat een vrijstaande oude woning, met de naam Nooit-Gedacht, en een tuintje vol dingetjes. In de gevel het wapen van de Watergraafsmeer naast dat van Amsterdam. Mooi wonen lijkt me!

Er is daar vlakbij al jaren een in beginsel tijdelijk stukje fietspad van Ooster Ringdijk naar Westelijke Merwedekanaaldijk, beetje kronkelig; dus het pontje hoeft niet meer gebruikt te worden, tot groot verdriet van de familie Hartog en vereniging Vrienden van Voetveren te Ridderkerk. Ondanks hun aandringen werd dat fietspad een blijvertje. Die vereniging heeft hem intussen uit hun bestand verwijderd. Althans, de plek is er wel op de website, maar bij aanklikken komt er een naam in beeld die ook bij een andere plek genoemd wordt. Maar hij ligt er nog steeds. Wel is het zo dat snelle fietsers altijd het rechte stukje fietspad dwars door het woonwagenkampje verderop maar nemen, tot ergernis van de bewoners daar, kermisexploitanten die er het stille seizoen doorbrengen, die wonen graag stil. En juist daar ontbreekt ook nog net het geluidsscherm van de ringweg. ‘Scooters’ (snorfietsers eigenlijk) gaan er ook met veel lawaai overheen. Hebben die snelle jongens en meiden dan geen fatsoen? Het kronkelige stukje fietspad is er speciaal voor ze aangelegd! Maar ik snap dat zo’n bochtje voor een racefietser een regelrechte ramp is.

De man, schoonzoon gok ik, wilde ons wel naar de overkant brengen. Helaas, de trekkabel zat ergens vast, hij moest eerst te voet naar de overkant. Over het fietspad dus. Maar goed, we zagen hem na een minuut komen. Hij knutselde wat en jawel hoor, het veer kwam. Het lag veel hoger dan ik van vroeger gewend was, mijn fiets kon ik er maar net op krijgen. Door dochter Irma en haar gezelschap werden we hartelijk uitgewuifd. Het overzetten was een groot genot na zoveel jaren. Betalen hoefden we niet. Dan moet ik wat schrijven bedacht ik. We moesten na de hoge afstap te voet omhoog naar de kanaaldijk van het huidige Amsterdam-Rijnkanaal. Daarna konden we verder.

We hadden op die prachtdag in het pinksterweekend van de coronatijd een mooie fietstocht naar de Leeuwen van Zeeburg en de Zwarte Gouw achter Ransdorp.