Koninklijke Utermöhlen N.V. in de Watergraafsmeer

1880 – 1989

Door: Jo Haen (1939) Geboren in Purmerend. Ik woon sinds 1963 in de Watergraafsmeer. Samen met Ron de Wit beheer ik deze website. Ik schrijf verhalen, interview mensen in de WGM en organiseer verhalenwandelingen.

De slogan is ‘Utermöhlen – een veilig idee’.

Waar het in 1880 ooit is begonnen met de fabricage van verbandstoffen in Amsterdam is Koninklijke Utermöhlen de afgelopen jaren uitgegroeid tot zowel een nationale als internationale speler op gebied van zelfzorgartikelen.

Koninklijke Utermöhlen NV werd in Amsterdam in 1880 opgericht door Carl Friedrich Utermöhlen en is van oudsher een bekende naam in de wondverzorging. Het bedrijf werd nationaal en internationaal bekend toen het in 1901 het snelverband uitvond. Een innovatie die het snel verbinden van hevig bloedende (schot)wonden mogelijk maakte en daardoor vele soldatenlevens redde tijdens de toen gevoerde oorlogen. Door deze levensreddende innovatie werd het bedrijf door Koningin Wilhelmina op 31 augustus 1901 onderscheiden met het predicaat ‘Koninklijk’ waar het tot op heden nog steeds over beschikt. Waarschijnlijk had dat te maken met het feit dat Utermohlen de uitvinder was van het snelverband.
Het jaar daarvoor, op 27 april 1900 hadden Koningin Wilhelmina en koningin-weduwe Emma een bezoek aan de fabriek gebracht.

Het bedrijf heeft in de beginperiode op verschillende, kleinere, lokaties in Amsterdam een onderkomen gehad. Maar in 1897 liet Fé Utermöhlen een nieuwe fabriek bouwen op Weesperzijde 99, een tegenwoordig nog steeds bestaand gebouw.

Aangezien het basismateriaal uit het buitenland kwam en de kwaliteit daarvan steeds meer tekort schoot werd er in 1907 een reeds bestaand fabrieksgebouw in Emst op de Veluwe als wattenfabriek ingericht, waar schoon en stromend water zo’n fabriek mogelijk maakte.

De jaren na de Tweede Oorlog kenmerkten zich door beter beheerste bedrijfsprocessen en een oplevende wattenexport. Jaren van expansie, de gang naar de beurs, mooie winsten en hoge dividenden betekenden een schreeuwende vraag naar ruimte. Die werd in 1955 gevonden aan de Molukkenstraat in de Watergraafsmeer.

De architect van het nieuwe bouwwerk was Jan van Amstel jr. Er was een indrukwekkende trappenopgang, maar er was ook veel licht en lucht in de kantoorvertrekken. Marie Viehoff, de ‘hoofdjuffrouw’ vond het eerst helemaal niet leuk, ongezellig. :”Op de Weesperzijde had je kamers en nu ineens grote zalen en van die klapdeuren. Het is meer een echte fabriek, we krijgen van die grote machines”. Juffrouw Viehoff was aangesteld boven de drie mannelijke chefs van de windsel-, de gaas- en de wattenkamer: een progressief, zij het uit het verleden meegenomen, personeelsbeleid.

Verschillende van de werkneemsters hadden nog de tijd meegemaakt van de oude meneer Utermöhlen, die ze nog met z;n Spaans rietje voorbij hadden zien komen.

Utermöhlen werkte aan de Molukkenstraat verder aan de modernisering van het bedrijf. De eerste IBM-ponsmachine, vooral voor de verwerking van de salarissen, kwam (gehuurd) binnen. Men zag de toekomst met vertrouwen tegemoet.

In 1955 werd niet alleen het nieuwe gebouw aan de Molukkenstraat geopend maar werd ook het 75-jarig bestaan gevierd. Het personeel had jarenlang geld ingezameld voor een kunstwerk. Het beeld De barmhartige Samaritaan kreeg in september 1957 een opvallende plaats op een twee meter hoge sokkel naast de trappen van het nieuwe kantoor aan de Molukkenstraat. Het bekende bijbelverhaal uit Lucas 10 vormde volgens beeldhouwer Han Wezelaar (1901-1984) een treffend thema voor de producenten van verbandstoffen.
Er was echter door het personeel niet voldoende geld ingezameld, zodat ook na de plaatsing nog enige tijd automatisch een bedrag van het loon werd ingehouden!

De loonexplosie van de jaren 60 kon slechts op één manier worden bestreden: door mechanisatie en productieverhoging per ‘man’. En internationalisering leek de nieuwe directie een passende stap toen de export stagneerde. De consument in de West-Europese landen moest overtuigd worden van de kwaliteit van de produkten. Vandaar een kostbare publiciteitscampagne zoals reclameboodschappen op de radio. ‘Utermöhlen – een veilig idee’. En dat werkte. Het jaar 1970 werd een topjaar met een netto winst van bijna 800.000 gulden.

In de Molukkenstraat was onder meer een bandweverij voor hydrofiele windsels ondergebracht. Daarnaast beschikte de NV over depots te Den Haag en Rotterdam. Vanaf 1961 werden de producten in België en Luxemburg geïntroduceerd wat leidde tot de oprichting, begin 1967, van Utermöhlen International SA, met een productievestiging in Bruggenhout. In 1990 werd het bedrijf onderdeel van apothekersgroothandel OPG, waarna het gesplitst werd. De afgeslankte onderneming werd in 1998 na een managementbuy-out weer zelfstandig.
Utermöhlen was tot 1989 in Amsterdam gevestigd. Sinds dat jaar is de firma in het Friese Wolvega gesitueerd. Naast de handel in verbanddozen onder de merknaam Utermöhlen, voert Koninklijke Utermöhlen ten behoeve van de drogisten- en apothekersmarkt de merken HeltiQ voor wondverzorgingsproducten en ByeBites voor middeltjes tegen insectensteken en -beten.

Bronnen: Voor leven en welzijn. In de geest van Utermöhlen van Reimer Strikwerd en Wikipedia

Zie ook: Ondernemer in smetteloos wit – Carl Friedrich Utermöhlen