1901 – 1981
Door: René van Eunen: Hij werd geboren op 19 mei 1979 in het Anna Paviljoen van het Onze Lieve Vrouwe Gasthuis. Op 30 april 1980 is hij met zijn ouders in de Watergraafsmeer komen wonen en daar woont hij nog steeds. Al sinds zijn 12e jaar heeft hij interesse voor de geschiedenis van de Watergraafsmeer.
Max Euwe
De naam Max Euwe komen we in de Watergraafsmeer in de openbare ruimte niet tegen. Dat is toch wel wonderlijk, want deze wereldkampioen schaken werd er geboren. We kennen natuurlijk het Max Euweplein, waar ook het Max Euwe Centrum gevestigd is, maar dat bevindt zich vlakbij het Leidseplein in het centrum van Amsterdam. Aan het eind van dit artikel kom ik hier nog op terug.
Geboren aan de Ringdijk
Dr. Max Euwe werd als Machgielis Euwe geboren op 20 mei 1901 te Watergraafsmeer aan de Ringdijk nummer 45 1 hoog. Hij was een zoon van de Amsterdamse onderwijzer Cornelis Willem Euwe (1864-1942) en de Rotterdamse Elizabeth Maria van der Meer (1879-1940). De aangifte werd nog dezelfde dag gedaan door zijn vader, waarbij de getuigen zijn oom Evert Frederik Euwe en de bij het gezin inwonende Lambertus Nienhuis waren. Nienhuis is beter bekend als Bert Nienhuis (1873-1960), keramist, vormgever en sieraadontwerper die in 1896 Tegelbakkerij Lotus oprichtte in de Watergraafsmeer.
Weesperzijde en Ringdijk
Op 20 mei 1902 werd, precies een jaar na de geboorte van Max, het gezin Euwe ingeschreven op Weesperzijde 104 3 hoog. Ze verhuisden dus van de gemeente Watergraafsmeer naar de gemeente Amsterdam, alwaar dat deel van de Weesperzijde lag. Het was op dat adres dat Max opgroeide om veel later met het gezin weer terug te keren naar Ringdijk 45, mogelijk in het benedenhuis. Van echt lange duur was die terugkeer niet; het gezin Euwe heeft er vanaf november 1916 gewoond en verhuisde in april 1919 weer naar Amsterdam. Lang zou de Watergraafsmeer overigens niet meer onafhankelijk blijven; de gemeente werd op 1 januari 1921 door Amsterdam geannexeerd. Max zou later nooit weer in de Watergraafsmeer wonen. Aan het einde van zijn leven woonde hij in Buitenveldert alwaar hij in 1981 overleed.
De koning staat mat
Zijn eerste schaakzetten heeft Max in ieder geval niet in de Watergraafsmeer gezet, maar op Weesperzijde 104 3 hoog. Diverse bronnen verschillen over van wie Max schaken leerde. De ene bron noemt alleen zijn moeder de andere beide ouders. Hoe dan ook, een familieanekdote vertelt dat de kleine Max al op vierjarige leeftijd de huiskamer binnenkwam met de mededeling ‘de koning staat mat’, naar aanleiding van een schaakstelling waarvan hij de oplossing had gevonden. Een zeer opmerkelijke prestatie, gezien het feit dat niemand hem toen nog de spelregels had geleerd.
Café van Klaveren
Regerend wereldkampioen schaken Aleksandr Aljechin uit Rusland nodigde in 1935 Max Euwe uit om een match om het wereldkampioenschap te spelen. Max was eigenlijk gestopt met schaken, maar ging toch in op de uitnodiging. De 13e matchpartij werd gespeeld op 31 oktober en 1 november 1935 bij, jawel, Schaakclub Watergraafsmeer in een zijzaaltje van Café Van Klaveren aan Middenweg 88. Dat deze accommodatie te wensen overliet bleek wel uit een artikel waarin beschreven wordt dat het absoluut het Carlton Hotel niet was en er bij lange na niet genoeg ruimte was voor de vele belangstellenden. Daarnaast was het vreselijk warm en gingen door de drukte in het café de deuren van het zijzaaltje ook nog eens dicht. Nu zaten de wél aanwezige belangstellenden geheel gescheiden van de schaakgrootmeesters! Als ik anno nu naar het pand Middenweg 88-90 kijk, zal het bedoelde zaaltje zich vast aan de linkerzijde hebben bevonden met feitelijk dus 90 als huisnummer. Een tijdlang was op nummer 88 de Rabobank gevestigd en op nummer 90 een notariskantoor. Nu zit daar alweer ruim een decennium de kinderopvang Kindergarden, voorheen ’t Kinderhonk geheten.
Wereldkampioen
Op 15 december 1935 won Max Euwe na 80 dagen, 30 partijen en 13 steden en dorpen verspreid over heel Nederland, met de eindstand 15½-14½. Euwe’s wereldtitel maakte veel enthousiasme voor het schaken los en veel Nederlandse schaakclubs hebben dan ook als oprichtingsjaar 1935.
Biografie
Over Max Euwe is natuurlijk veel meer te vertellen. Daarvoor verwijs ik u naar het internet en de gedrukte literatuur. Voor wie goed in de Geschiedenis van Max wil duiken is het lijvige boek ‘Max Euwe – biografie van een wereldkampioen’ van de hand van Alexander Münninghoff een aanrader.
Plaquette?
Zoals eerder aangegeven bevindt het Max Euweplein zich in het centrum van Amsterdam. Het zou mooi zijn om Max Euwe ook in de Watergraafsmeer in het openbaar te kunnen eren. De schrijver van dit artikel is momenteel aan het verkennen of er aan diens geboortehuis een plaquette aangebracht kan worden. Het eerste schaakstuk is al gezet….
Bronnen:
Stichting Max Euwe Centrum – maxeuwe.nl
Stadsarchief Amsterdam – amsterdam.nl/stadsarchief
Website van dhr. Wim Nijenhuis – https://wimnij.home.xs4all.nl/
Huygens Instituut – https://www.huygens.knaw.nl/
Mijn vader Laurens (1905) kreeg toen hij net als Max op de HBS aan de Mauritskade zat, Max dus twee klassen hoger, studiehulp van Max – Lautje kwam dus bij hem overhuis en dat was in de Kraaijpanstraat – daar woonde de familie Euwe blijkbaar na 1916 – waarvan acte.
Was onze buurman in de Joh.Verhulststraat wij op 193 Max Euwe op 189.
Heel interessant artikel over een boeiende man. De enige Nederlandse schaker die wereldkampioen werd. Mooi als meer Watergraafsmeerders van deze man en zijn leven weten. Die biografie schijnt zeer de moeite waard te zijn. Geschreven door een man die zelf ook een zeer verdienstelijk schaker was én een heel goed schrijver.