1994 – 2018
Auteur: Jo Haen – Verteller: Mischa Smeding (1967) – Geboren in Amsterdam en woont sinds 25 jaar in Betondorp.
De meeste bewoners van de Watergraafsmeer en omgeving realiseren het zich waarschijnlijk niet, je zou het zelfs het best bewaarde geheim van de Meer kunnen noemen, maar De Nieuwe Ooster is niet alleen een plek om te begraven of te cremeren, het is veel meer dan dat. Mischa Smeding vertelt er heel enthousiast het volgende over.
De Nieuwe Ooster is in 1894 aangelegd
De Nieuwe Ooster is een prachtig park van 33 ha., in 1894 in Engelse landschapsstijl ontworpen en aangelegd door Leonard Anthony Springer ter vervanging van de in 1866 aangelegde (Oude) Oosterbegraafplaats, op de plek waar nu het Tropenmuseum staat. Het is in 1916 (na de sloop van Oud Roosenburgh) en in 1928 verder uitgebreid richting Betondorp. Het gedenkpark heeft sinds 2003 een Rijksmonumentale status.
Het Arboretum De Nieuwe Ooster
Het Arboretum De Nieuwe Ooster (de bijzondere grote bomenverzameling in het gedenkpark) is een van de mooiste van Nederland. Met ruim 750 verschillende boomsoorten breidt men de verzameling nog steeds uit. Bomen als Zakdoekjesboom, Doodsbeenderenboom, Wateriep, Tulpenboom, Zwepenboom en de Walnoot behoren tot de bijzonderste bomen. Ook zijn er 32 verschillende eiken en 57 verschillende esdoorns.
Functie is niet in één woord samen te vatten
Mischa is lid van het stafbureau, dat uit 5 personen bestaat. Haar functie is niet in één woord samen te vatten, ze doet van alles:
Ze organiseert lezingen, rondleidingen, herdenkingen en maakt deel uit van Werkgroep Stenen Archief (het jaarlijks schouwen van bijzondere en monumentale grafmonumenten op het gedenkpark). Ook heeft ze een deel van de financiële administratie onder haar hoede en is bedrijfsleider van café Roosenburg, dat zich vlak na de hoofdingang aan de Kruislaan bevindt.
Volgend jaar is ze 25 jaar in dienst. Ze woont in Betondorp op de Zaaiersweg en kijkt vandaaruit eigenlijk uit op ‘haar werkplek’. Beter kan het eigenlijk niet, vindt ze.
De geschiedenis van het park en van de graven interesseren haar het meest
“Toen in 1994 het crematorium werd geopend heb ik me aangemeld, samen met nog 2 dames, als uitvaartbegeleidster. Ik moest van alles doen: o.a. uitvaartdiensten begeleiden, koffie schenken en meehelpen bij de ovens. Dat laatste vond ik helemaal niet naar. Ik had in de verpleging gewerkt en was daardoor wel het e.e.a. gewend.”
Ze is het meest geïnteresseerd in de geschiedenis van het park en van de graven. En vooral in de verhalen erachter, de historische lijnen.
Heel veel bekende Nederlanders
Er liggen op De Nieuwe Ooster heel wat bekende Nederlanders begraven zoals Thérèse Schwartze, een beroemde Amsterdamse schilderes uit de 19e eeuw, Gerardus Frederik Westerman, een van de 3 oprichters van de Artis. Ook Okawa Kitaroo, een ambachtsman die 150 jaar geleden, als lid van een groep van 15 Japanse mannen, in 1863 in Nederland voet aan wal zette. Om zich te bekwamen in hun beroep en zo de ontwikkeling van Japan tot een moderne staat te helpen. Helaas eindigde zijn stage in de scheepsbouw jammerlijk op de Nieuwe Ooster.
Hij ligt naast Johannes van Doorn, een Nederlander die beroemd is in Japan. Van Doorn was waterbouwkundig ingenieur. Hij zorgde voor de aanleg van een irrigatiekanaal waardoor de Japanse provincie Fukushima van een dor en droog gebied veranderde in een welvarend land- en tuinbouwdistrict. Ditzelfde Fukushima werd in 2011 getroffen door een tsunami.
Maar ook Albert Hahn, die op de Archimedesweg woonde, Opland, Jan Blokker, Mies Bouhuys, Theo Thijssen, Willem Breuker, Josine van Dalsum, Jacob Olie, Jan Mens (woonde ook een aantal jaren in de Watergraafsmeer), Jos Brink, Mimi Kok, Majoor Bosshardt en Bet van Beeren vonden hun laatste rustplaats op de Nieuwe Ooster. Evenals Klaas Ris (1821 – 1921), socialist en voorvechter van de werkende klasse, schilder en fotograaf George Breitner en Willem Witsen liggen er begraven. En zo rusten er nog veel meer bekende Nederlanders op dit gedenkpark. Zelfs de door velen geliefde, voormalig burgemeester Eberhard van der Laan.
Het Stenen Archief
De bijzondere en oude grafmonumenten op het gedenkpark vormen tezamen het Stenen Archief Amsterdam. De Nieuwe Ooster is zich bewust van de betekenis van dit cultuurhistorische archief voor onze stad. Elk jaar loopt Mischa een ‘stenenrondje’ langs graven waarvan de grafrechten zijn vervallen. Naast Mischa maken een opzichter en een extern funerair deskundige deel uit van de Werkgroep. Vanuit verschillende invalshoeken wordt bekeken of het grafmonument kan blijven bestaan. Op deze manier is er een archief ontstaan van grafmonumenten die bijvoorbeeld een bijzondere vorm of opschrift hebben. Ze zijn soms typerend als tijdsbeeld of geschikt voor hergebruik. Zo blijven monumenten behouden voor de toekomst terwijl ze voorheen geruimd en vernietigd werden.
Apart grafvak voor moslims en ‘gewijde grond’ voor Rooms Katholieken.
Er is ook een stuk ‘gewijde grond’ bestemd voor rooms katholieke overledenen en sinds 2013 is er ook een apart grafvak voor moslims met speciale bewassingsruimte. Op De Nieuwe Ooster vinden gemiddeld 10 begrafenissen/crematies per dag plaats.
Elk jaar, op 4 mei, voert ’s morgens de Amsterdams gemeentelijke herdenking langs de diverse oorlogsmonumenten ter herdenking van de slachtoffers uit de Tweede Wereldoorlog. In november wordt op Remembrance Day speciaal stilgestaan bij het ereveld van de 323 begraven militairen uit Australië, Canada, Polen, Engeland en Nieuw Zeeland.
Meer bekendheid voor het prachtige landschapspark
Mischa doet er alles aan om het prachtige landschapspark, want dat is het toch echt wel, meer bekendheid te geven. Ze organiseert rondleidingen, soms ook voor de jeugd. Er zijn leerkrachten die dat niet zo’n goed idee vinden, maar Mischa vertelt dat ze de groepjes kinderen beukennootjes o.i.d. laat zoeken en op die manier kinderen zonder angst vertrouwd maakt met de begraafplaats. De kinderen zijn enthousiast.
Mischa is, zoals hierboven reeds gezegd, bedrijfsleider van café Roosenburgh. Het café is onderdeel van De Nieuwe Ooster, wordt gerund met een leuke groep vrijwilligers en biedt toegang tot Museum Tot Zover. Het museum informeert over uitvaartrituelen, biedt reflectie op sterfelijkheid in brede zin en heeft wisselende exposities.
Kortom: De Nieuwe Ooster is niet alleen een plek om te begraven of te cremeren maar een prachtig groen gedenkpark met tal van bezienswaardigheden, rondleidingen en herdenkingen. Een sieraad voor Amsterdam. En een prachtige plek om te werken.
Programma De Nieuwe Ooster Agenda DNO
Corrie van Ekris Mooi geschreven verhaal. spreekt me erg aan. Mijn familie heeft er al van af de oprichting een eigen graf. Eerst hebben mij overovergrootouders daar gelegen en allerlei andere familie leden en nu mijn ouders.
Petra Pressler-knaap Ben vorig jaar voor het eerst naar de Nieuwe Ooster geweest. Een schitterende plek, een stuk sociale geschiedenis en een prachtig stuk natuur… De bomen wandeling was fascinerend, evenals de expositie in Tot Zover over afscheid van je huisdier en een interessante tentoonstelling over begrafenis rituelen… Tot slot, de koffie en cake van Café Roosenburgh waren een heerlijke afsluiting.
Wat een prachtig verhaal. Ik kan mij daar natuurlijk alleen maar bij aansluiten. De Nieuwe Ooster is een bijzondere plek in al haar vormen. Cultuur, geschiedenis, natuur, bezieling en beleving en dat allemaal in de hectiek van de grote stad. Een stukje paradijs om te koesteren.
Het is inderdaad een prachtig park. In mijn jeugd had ik een vriendinnetje die een dochter was van de toen – ik denk de manager – die daar woonde.
We liepen vaak door het park en herinner mij nog de prachtige velden met margrieten die tussen de grafstenen bloeiden!
Ik was vorige maand nog in Amsterdam, op vakantie uit Australië, maar heb helaas geen tijd gehad om dit park weer te bezichtigen.
Moet het op mijn volgende reis op mijn lijst zetten!