Raadsel van de gevelstenen opgelost

Bron: Stadsblad De Echo – 1997

Het raadsel rond de gevelstenen uit de Watergraafsmeer is opgelost. Dankzij de Echo-rubriek Nakaarten is een stukje Amsterdamse geschiedenis compleet.
De verwarring is prachtig. Zelfs de Amsterdamkenner Jaap Kruizinga werd er op een grappige manier het slachtoffer van. Die kocht op een dag een oude gevelsteen, en liet die in de muur van zijn huis metselen, zonder dat hij de herkomst wist. En toch had hij er al over geschreven!

Aanleiding was de rubriek Nakaarten van 5 november 1997 met een oude foto van de voormalige politiepost bij de brug over de Ringvaart, Linnaeusstraat-Middenweg. Tot 1880 functioneerde op die brug (de Oetewalerbrug) een tolhek. Watergraafsmeer was toen nog zelfstandig.

In het tolhek zaten vier stenen, waaronder een met het wapen van Watergraafsmeer. En Kruizinga en alle Amsterdam-kenners menen al heel lang dat die wapensteen verhuisd is naar het Rechthuis. In de zijgevel daarvan zit inderdaad een fraaie steen.
Foutje, zei Echo-lezer Rang uit de Celsiusstraat. Hij vergeleek oude foto’s en concludeerde dat er iets niet klopte. De oude brug, met de wapensteen, is meermalen gefotografeerd en de gelijkenis met de steen in het Rechthuis is gewoon abominabel. Sterker nog, aldus Rang, die wapensteen zit nu in het huis waar Kruizinga woonde, aan het Robert Kochplantsoen. Die had namelijk op een dag een steen op de kop weten te tikken, waarvan de herkomst onbekend was.

Onno Boers, van de Vereniging van Vrienden van Amsterdamse Gevelstenen heeft op verzoek van de Nakaart-redactie de boel uitgezocht. En Rang heeft gelijk. Boers: ‘De brug is vervangen in 1880 en het oude tolhek gesloopt. De wapensteen ging naar een nieuwe politiepost, die in 1883 vlak bij de brug werd gebouwd.”
In of rond 1924 is die post weer afgebroken en het cruciale is nu: iedereen meent dat de steen naar het Rechthuis verhuisde. Onjuist, aldus Boers. De steen is in de handel terechtgekomen en uiteindelijk bij Kruizinga beland.
Maar waar komt die steen in het Rechthuis dan vandaan?
Boers: “Uit een oud brandspuithuisje dat ook dicht bij de brug heeft gestaan.”
Boers wijst erop dat Rang niet echt de eerste is die over het misverstand begint. De historicus H.W. Alings had het al in 1955 gesignaleerd. Maar zijn theorie sloeg niet aan. Misschien nu wel.