Speeltuinvereniging Frankendael nu Amsteldorp

1917 – 2020

Auteur: Jo Haen

Uilke Jans Klaren (1852-1947) was de grondlegger van het speeltuinwerk in Nederland. Hij streed voor een speeltuin op de Oostelijke Eilanden, waar hij woonde. De eerste van en voor de leden zelf. In 1917 werd de Bond van Amsterdamse Speeltuinverenigingen opgericht, waaruit in 1937 het Amsterdamse Speeltuin Verbond ontstond. In welk jaar de speeltuin en het clubgebouw in de Fahrenheitstraat 92 precies zijn opgericht is niet helemaal duidelijk, maar dat zal in dezelfde periode zijn geweest. De speeltuin bevond zich in de Dulongstraat achter het clubgebouw.

Allerlei clubjes werden opgericht
Twee verenigingen, te weten OCW en Fahrenheit, fuseerden eind jaren 20 en vormden de basis van speeltuinvereniging Frankendael, aldus Simon en Anne ter Laare, die zeer actief bij de speeltuin betrokken waren. Er ontstonden al heel snel allerlei clubjes, zoals b.v. bootjesbouw en zweefvliegtuigbouw, maar ook een wandelclub en zangclub Het Harpje. Zie het verhaal De verenigingen van de oude Wetbuurt 

Laurens Windig
Rond jaren 60 richtte Laurens Windig Cabaret Frankendael op. Hij was de grote animator van de cabaretgroep maar ook van tal van activiteiten in het clubhuis. Een verhaal over dit cabaret is te lezen bij Frankendael Cabaret

Ria Valk, Henk Hofstede, Herman en Jan de Hont maar ook Leo Post en Rietje Tijsterman
Er traden ook veel artiesten op zoals Ria Valk, die in de Fahrenheitstraat woonde, Henk Hofstede van de Nits, Herman en Jan de Hont. Deze laatste gaf als 16-jarige, samen met Ria Valk en broer Herman zijn eerste optreden tijdens een sinterklaasfeest bij de speeltuinvereniging. Buurtbewoner Leo Post zong er operetteliederen terwijl Rietje Tijsterman, van de manufacturenwinkel in de Reaumurstraat, waar hij later mee trouwde, de sterren van de hemel danste bij het ballet. Kortom: het was een bruisend gebeuren, daar in de Wetbuurt/Amsteldorp.

Clubhuis afgebroken rond de jaren 80
Helaas werd het clubhuis afgebroken, dat was in 1983. Er kwam een nieuwe speeltuin aan het eind van de Fizaeustraat op het vroegere sintelveld van JOS en ook een nieuw clubgebouw, dat helaas werd afgebroken. Er kwam geen nieuw clubgebouw voor in de plaats, dit tot woede van de buurtbewoners, omdat er wel een nieuw gebouw beloofd was. Het is een prachtige speeltuin, dat moet gezegd worden, maar het verenigingsleven zoals hierboven genoemd is grotendeels verdwenen gelijk met de sloop van het clubgebouw.

Afsluiting winterwerk in 1939, krantenartikel

Hieronder een krantenartikel uit het Zaans Volksblad van 8 mei 1939 over een feest ter afsluiting van het winterwerk in het clublokaal van de afdeling ‘Frankendael’ .

Speeltuinwerk onder leiding van politiemannen – Bron: Zaans Volksblad 8 mei 1939
Feest ter afsluiting van het winterwerk in het clublokaal van de afdeling ‘Frankendael’

In het clublokaal van de afdeling ‘Frankendael’ van het Amsterdamse Speeltuin-Verbond wordt morgenavond met een groot feest het winterwerk van deze jonge en actieve afdeling besloten. Feitelijk is het deze week in het van buiten geïllumineerde en met vlaggen versierde clublokaal aan de Fahrenheitstraat élke avond feest geweest: ten bate van de afdelingskas, die best enige versterking kon gebruiken, is er een geanimeerde fancy-fair gehouden, die avond aan avond veel bezoekers heeft getrokken en ook hedenavond nog ongetwijfeld druk bezocht zal zijn.

‘Wat een kind ontvangt in school en huis, valt voor een deel op straat in gruis’
Want wat hier te zien is, is alleszins de moeite waard! Aan de wand hangt een spreuk: ‘Wat een kind ontvangt in school en huis, valt voor een deel op straat in gruis’. De clubs van ‘Frankendael’ zorgen er blijkens de aan de fancy-fair verbonden tentoonstelling van werkstukken uitstekend voor, dat de kinderen van ‘Frankendael’s leden weinig tijd gelaten wordt om bloot te staan aan de gevaren van de straat.

Van fraaie handwerken tot scheepsmodellen en vliegtuigjes
Een keur van fraaie handwerken en prachtige staaltjes van lederarbeid getuigen van vele nuttig bestede uurtjes van meisjes-leden en wie onder de tentoonstellingbezoekers waardering heeft voor knutselwerk, zal versteld staan bij het zien van de in keurig decor opgestelde werkstukken der jongens! Onder leiding van toegewijde cursusleiders, die aan dit mooie werk al hun vrije tijd geven, bouwden de jongens scheepsmodellen en vliegtuigjes – motormodellen en zweefvliegtuigen -, die de toets der kritiek kunnen doorstaan.

Medailles, lauwertakken en vaandel
Een kast met medailles en lauwertakken getuigt van de sportieve prestaties van ‘Frankendael’s wandelclub en in een andere kast hangt het gloednieuwe vaandel van het kinderzangkoor ‘Het Harpje’. Alles wijst op een gezond en voorspoedig verenigingsleven.

Fusie van twee noodlijdende verenigingen
De afdeling ‘Frankendael’ van het A.S.V. is ongeveer een jaar geleden ontstaan uit de fusie van twee noodlijdende verenigingen. Een gering aantal leden en een negatief kassaldo was het begin, maar in het nieuwgekozen bestuur zaten mannen, die van aanpakken weten: drie Amsterdamse politiemannen: de vroegere Nederlandse kamioen-speerwerper Jaap Knol, als voorzitter, zijn collega brigadier-rechercheur J.L. Dobbe als secretaris en de agent van politie W. Kraal als penningmeester.

Nu 350 leden en 150 donateurs
Deze maatschappelijke ordebewaarders hebben voortreffelijk acht weten te slaan op de orde in het verenigingsleven van ‘Frankendael’. En de resultaten – die niet uitbleven – mogen vermeld worden: de vereniging telt thans 350 leden en ongeveer 150 donateurs. Wanneer de thans gehouden fancy-fair financieel meevalt – en dat doet-ie ongetwijfeld! – zal het evenwicht in de kas hersteld zijn en zullen de jongens van de zweefvliegtuigenbouw misschien nog een uitstapje naar een geschikte vlieghei in het Gooi kunnen maken……
Wij wensen de leden van ‘Frankendael’ succes met zulke bestuurders! Met deze mannen aan het roer zal de speeltuinvereniging nog lang de wind in de zeilen kunnen houden!

Lees ook Buurtvereeniging Frankendaal opgericht
Amsterdamsch speeltuinverbond maakt einde aan de concurrentiestrijd. Krantenbericht van 7 juli 1938