Uitvaartmuseum Tot Zover weer open met expo Eat Love Die

Bron: Het Parool
Door: Maarten Moll

Uitvaartmuseum Tot Zover op de Nieuwe Ooster ging deze week open. Met Roos van Geffen en haar tentoonstelling Eat Love Die over afscheid, verlangen en vergankelijkheid wordt de draad opgepikt.

Guus Sluiter zit er in zijn eigen museum opgelucht en blij bij. Het is een paar dagen voordat de directeur van Tot ­Zover de deuren van zijn museum gaat ontsluiten. Van vrijdag tot en met zondag kan, met een maximum van vijftien personen en met gepaste afstand tot elkaar, het museum op de begraafplaats De Nieuwe Ooster worden bezocht.

“Ruim twee maanden zijn we dicht geweest. We hebben het gered, ik heb voor de crisis geld opzij kunnen zetten ‘voor onverwachte gebeurtenissen’. Nu kunnen we ons weer richten op mooie tentoonstellingen, waarin gereflecteerd wordt op zaken die met de dood te maken hebben.”

Bijvoorbeeld Eat Love Die van Roos van Geffen (1975). Dat is een overzichtstentoonstelling met oud en nieuw werk over afscheid, verlangen en vergankelijkheid. In de grote zaal van het museum staat nieuw werk; een installatie met fotoboeken, Media Vita (2019-2010). Sluiter: “Toen haar vader overleed, liet hij een grote ­collectie fotoboeken na. Een selectie daarvan, 77 boeken, heeft ze hier opengeslagen neer­gelegd. Intrigerend, want je zou denken dat dit werk over haar vader gaat. Over zijn smaak, zijn verzameldrift. Maar door de keuzes die zij heeft gemaakt, vertelt het natuurlijk ook heel veel over haar.”

Het is een prachtige, meanderende route die Van Geffen heeft uitgezet. De opgeslagen ­boeken van grote fotografen vertellen over de levenscyclus, beginnend bij de geboorte – we zien bijvoorbeeld de zwangere fotograaf Annie Leibovitz – tot de onvermijdelijke dood. Op de achtergrond horen we uitspraken van de fotografen uit de boeken. Het is een terugblik en een vooruitblik tegelijk. Veellagig, en heel herkenbaar.

Handen
De hand karakteriseert volgens Sluiter, na het gezicht, de mens. “Vanaf de zestiende eeuw spelen handen een steeds grotere rol in de portretkunst. Bij Rembrandt krijgen de handen vaak meer licht dan het gezicht. Dat is spannender, fascinerend. De filmpjes van haar vaders hand zijn een verwijzing naar die traditie.”

Zoals de fotoportretten in de serie Onscherpe Dagen (2018) een verwijzing zijn naar de schilder Matthijs Maris (1838-1917). Portretten waarin we eigenlijk geen portret herkennen. Wat ze wel weergeven? Vergankelijkheid? Dat je iemand misschien nooit helemaal kunt kennen? Een spiegel waardoor je met jezelf en je sterfelijkheid wordt geconfronteerd? Het zijn vragen die een rol spelen in het werk van Van Geffen.

Treffend zijn ook de foto’s in de gang die deel uitmaken van de serie Sporen (2017-2019), gemaakt tijdens het ziekteproces van Van Geffens vader. We zien een kam, een kraag van een overhemd, een kussen waarop misschien voor het laatst een hoofd heeft gerust, een hand die door het haar gaat. Het zijn ontroerende details die ons indirect meer vertellen over degene die er niet meer is. Een stuk zeep dat gevormd is door zijn handen. We kijken er vaak overheen. Ook hier weer die gelaagdheid.

In de laatste ruimte is het werk waaraan de tentoonstelling haar naam heeft te danken: het drieluik Eat Love Die. Een foto van acht kersen, een video waarin de kunstenaar de kersen opeet. Ze spuugt de pit uit en neemt dan het steeltje in de mond waarvan ze met haar tong een acht draait; het lemniscaatteken dat voor oneindigheid staat. Tenslotte toont ze ons de acht ingelijste steeltjes.

Met dit sensuele werk suggereert ze een optimistisch beeld dat een tegenhanger moet vormen voor de dood. Maar is dat ook zo als je weet dat er een giftige stof in de pit van een kers zit, en dat die giftige stof dodelijk is?

Intimiderend
In het laatste zaaltje zien we een video van jaknikkende mensen (die we al eerder in twee ­video’s over het uitbeelden van emoties zagen). Het is een onverwacht intimiderend, veroordelend en beoordelend werk. Alsof de jaknikkers zeggen: ja, je hebt het goed begrepen, ook jij bent sterfelijk.

Sluiter is blij dat hij met deze tentoonstelling zijn museum weer kan openen. Hij wil nog één ding kwijt. “Als extraatje, omdat we zo verheugd zijn dat we weer opengaan, maar ook omdat we wegens de corona nog steeds niet volledig open kunnen: op donderdag kan men het museum exclusief afhuren, voor vier mensen maximaal. En Roos van Geffen is de eerste twee donder­dagen aanwezig om haar werk toe te lichten. Als de bezoekers dat willen.”

Roos van Geffen: Eat Love Die, t/m 30-8 in uitvaartmuseum Tot Zover