25 februari 2024
Auteur: Carin te Hoonte (1959) Geboren in Amsterdam. Zij woont nu meer dan 30 jaar in Amsteldorp.
Foto’s: Carin te Hoonte en Toine Roestenburg
“Van werkmanshemd naar witte boord”- De succesvolle idealen van vooroorlogs Betondorp.
Je rookte niet, je dronk geen alcohol en je las boeken. Alle kinderen bezochten een school.
En natuurlijk stemde je ‘rood’
En natuurlijk stemde je ‘rood’, als lid van de SDAP. De Amsterdamse arbeider, vaak afkomstig uit de Jordaan of Spaardammerbuurt, die zijn kinderen grootbracht in het Tuindorp- Watergraafsmeer, ofwel Betondorp, was van een bijzonder slag. En zijn hoogopgeleide, witgeboorde kinderen zijn dat ook. “Het is moeilijk, maar het moet.”
Verzamelen bij Eetcafé de Avonden, vroeger de IJspegel geheten
Dit jaar bestaat Betondorp 100 jaar, over dit bijzondere Tuindorp is veel geschreven en er zijn mooie documentaires over gemaakt. Natuurlijk wordt deze mijlpaal ook gevierd met een verhalenwandeling door Betondorp, o.l.v. Jo Haen- van Langen. Vanuit Vrienden van Watergraafsmeer zijn veel verhalen, belevenissen en anekdotes over Betondorp verzameld. Herinneringen worden bewaard voor nu én de toekomst. Om 11.00 uur verzamelen met 25 mensen bij Eetcafé De Avonden, op de Middenweg, tegenover de oude Meer. Mazzel met het weer! Jo vertelt ons over de geschiedenis van De Avonden: vroeger heette het de IJspegel, waar Johan Cruijff zijn ijsjes at, daarna werd het café Meerzicht en sinds ruim 10 jaar runt Familie Kraamwinkel het (voetbalgekke) eetcafé op deze historische plek.
De gevelsteen voor H.W. Alings
In de gevel van Middenweg 226 (nu nummer 410) is een sobere gevelsteen te vinden, die herinnert aan H.W.Alings. Zijn initialen en naam zijn in hoofdletters uitgehouwen in de zin: ‘Hij Wist de tAaL van steen en uIthaNGteken in woord en beeld weer te doen Spreken’. Alings woonde en werkte op dit adres, hij heeft veel kennis vergaard over de vele gevelstenen in Amsterdam en in verschillende boekjes bijeengebracht. Ook deed hij veel om het Esperanto te promoten.
De broers van ’t Reve, struikelstenen en Zuiveltuin en nog meer
Betondorp blijkt groter en nog veel gevarieerder, dan ik dacht. 900 Betonwoningen, 1000 baksteenwoningen. We staan in de Ploegstraat, waar Karel en Gerard van het Reve gewoond hebben. Op een houten wand staan de jaren en huisnummers van deze bekende familie. We lopen verder en treffen de struikelstenen aan van Jacob Jaap Schelvis en Sara Schelvis- Piller, die hier gewoond hebben en tijdens de Duitse bezetting ondergedoken en verraden zijn. Zij werden via Westerbork naar Auschwitz gedeporteerd, waar beiden vermoord zijn. Om te blijven herdenken, als waarschuwing tegen het fascisme.
Onderweg een leuk uithangbord gezien en een telefoonkantoor in een bestelauto, waar het werk net afgerond was. De Zuiveltuin werd bewonderd, boekenkastjes gezien en natuurlijk de voormalige groentewinkel van Familie Cruijff, waar nummer 14 in de stoep is getegeld.
De Vluchthaven in een voormalige schoolgebouw
Het oude schoolgebouw De Vluchthaven aan het Zuivelplein, waar zogenaamde onbehandelbare kinderen werden geplaatst. Het bleek echter een gesloten instelling, waar misstanden voorkwamen (onvoldoende/slecht eten en slecht gekwalificeerde medewerkers).
Wat lekkers mee uit Shri Guru Ravidass Temple
Verschillende bouwstijlen in beton bewonderend, kwamen we uit bij de Shri Guru Ravidass Temple. Jo vertelt het verhaal over de rampenopvang, echter we werden een beetje afgeleid door heerlijke geuren: Het rook naar versgebakken Chapati (ook bekend als roti), de dunne tarwebroden uit India! We werden in de tempel hartelijk te woord gestaan, mochten naar binnen, uiteraard schoenen uit en kregen wat lekkers mee voor bij de koffie, waarvoor veel dank!
De Openbare Leeszaal en Bibliotheek, niet meer in gebruik, met de gevelsteen waar Ir. A. Keppler, de 1e directeur van de Gemeentelijke Woningdienst, bedankt wordt voor zijn grote inzet voor de bouw van Betondorp.
De Brink met de kicks van Johan Cruijff
De Brink, als centrum van Betondorp, ligt lager, dan de omringende huizen. We bewonderden de mooie waterafvoer, de zogenaamde wadi ofwel gootsteen in het midden. En ook dáár een beetje donker monument ter herinnering aan Johan Cruijff: zijn initialen, rugnummer en voetbal, bovenop de kicksen verbeeld. Welkom waren we in het tijdelijk museum in de Harkstraat, waar Eric Meursing ons een korte documentaire liet zien en het museum bekeken kon worden. Ga hier naar terug, zolang dat nog kan!
‘Gereedschap’ kopen op de Zaaiersweg
Tot slot een verhaal over kapotjes… In de jaren 60 had een bewoonster van de Zaaiersweg een handel in ‘kapotjes’. In die tijd ging het kopen daarvan toch een beetje stiekem. Een bedeesde man vroeg b.v.: “Heeft u wat ‘gereedschap’ voor mij?” De klanten kwamen het liefst op zondagmorgen, dan was het nog stil op straat. We keerden terug naar De Avonden, waar we van koffie/thee werden voorzien door een kleinzoon van Jan Kraamwinkel, met assistentie van een schat van een vrouw. Van harte bedankt Jo! Graag nog een 2e wandeling door Betondorp, het smaakt naar meer!
De tweede wandeling 100 jaar Betondorp op zondag 17 maart was een zeer geslaagde wandeling mede dankzij de uitleg van Jo Haen en haar enthousiasme. Als je het uitgebreide verslag van de 1e wandeling leest, ga je in gedachten weer mee. Enkele Betondorpers waren nu hard bezig om de Zuiveltuin op orde te brengen. Ga zeker een kijkje nemen om te zien hoe het is geworden. Ook de ooievaars hebben hun plek gevonden in het mooie Betondorp. Het was een leuke wandeling op een mooie zondagmorgen.
Tot een volgende wandeling!
Ooievaars in de toren van de kerk op de Zaaiersweg
Een muzikaal intermezzo op de Brink.
Hi Jo wat was het weer een geslaagde wandeling met verschillende verrassingen zoals het pop-up museum en de tempel waar we zomaar twee bakjes met lekkers meekregen, heel bijzonder en gastvrij.
We hebben er van genoten.
Ook weer een erg duidelijk verslag en mooie foto’s dank zij Carin en Toine.
Dank jullie wel.
Groeten, Cor en Tiny
Jo, Carin en andere vrienden van Watergraafsmeer: bedankt voor deze leuke ervaring! 🙂
Ja, ook voor dit online artikel. Want ik was toch ook alweer een deel vergeten, en dan helpt dit verhaal met foto’s.
Ik stuur het ook aan anderen.
Ik kijk uit naar de volgende verhalenwandeling.
Oostelijke groet van Lex
Leuk dit verhaal over betondorp. Fijn als er nog een keer een wandeling komt. Altijd leuk met Jo. En dank Carin voor het enthousiaste verslag.
Leuk en leerrijk
Ha Lucy, Amsterdam is zó mooi en verveelt nooit!
Xxx
Carin
Het ’uithangbord’ is dat van een een dorpsomroeper. Dit is een historisch beroep. Schiermonnikoog, Sloten (friesland), en zo‘n 24 andere plaatsen (Oosten) hebben nog steeds een dorpsomroeper.
Blijft leuk en interessant. Leuk dorpje ook. Het pop-up museum was een buitenkans om eens te zien hoe het er binnen uitziet. Kortom, weer een leuke dag gehad. Mooi verslag van Carin ook. Tot de volgende keer.
Harry de Geest
Ik v ind het een zeer boeiende wandeling en was zeer verrast over wat betondorp te bieden heeft en de gevarieerdheid ervan. Jo en alle andere medewerkers heel erg bedankt.
Groet Cees Krijger
Ha Jo, de verhalenwandeling is mooi geworden met alle foto’s er bij. Betondorp is een erg boeiend dorp: in het verleden en zeker ook nu!