Verslag verhalenwandeling Middenmeer/Oostpoort op 21 april 2024

21 april 2024
Auteur: Carin te Hoonte (1959) Geboren in Amsterdam. Zij woont nu meer dan 30 jaar in Amsteldorp.
Foto’s: Toine Roestenburg, Marja Linke en Carin te Hoonte

Een zeer inspirerende wandeling, met kunst, cultuur, Jaap Kruizinga en koffie!’
Zeker 20 wandelaars verzamelden zich zondag 21 april bij Poesiat & Kater, Bierbrouwerij en Proeflokaal aan de Polderweg. Bij velen echter ook bekend als het voormalige dierenasiel, waar veel \honden, katten en andere huisdieren jarenlang werden opgevangen. Jo Haen vertelde ons, in geuren en kleuren, over de rijke historie van dit hele complex, dat onderdeel was van de vroegere Oostergasfabriek. In het gebouw van Poesiat en Kater zat de ammoniakfabriek.

Gebouwen kregen andere functie
De gasproductiestopte 100 jaar geleden en een aantal gebouwen kreeg een andere functie, o.a. welbekende Sportfondsenbad Oost. In 1927 werd de ammoniakfabriek verbouwd tot het dierenasiel, dat na 80 jaren haar deuren sloot i.v.m. de aanleg van Oostpoort. Het dierenasiel verhuisde naar de
Ookmeerweg en heet nu Dierenopvang Amsterdam (DOA).

Het Been oftewel Noch Einmal
Het Been oftewel Noch Einmal: Pontificaal staat, bijna aan het einde van de Polderweg in het plantsoentje, een 6 meter hoog beeld, gegoten van brons. Jo geeft aan, dat óók dit Been een boeiende geschiedenis heeft: Kunstenaar Henk Visch heeft het gemaakt en als hij een been verkocht heeft maakt hij weer een nieuwe. Vandaar de naam: ‘Noch Einmal’ (= nog een keertje). Dit exemplaar werd gemaakt in opdracht van Ymere, voor een woonwijk in Haarlem. Echter, er werd nooit een vergunning afgegeven voor de plaatsing. Het Been kreeg een tijdelijke plek in Amersfoort en kwam op 28 juni 2018 naar de Oostpoort. Een week later bleek het beeld al rode nagels gekregen te hebben….. De kunstenaar liet zich inspireren door het gezicht van Koningin Nefertiti met haar mooie kroon. En wat zei Godfried Bomans ooit tegen Marlène Dietrich? “Had mijn vrouw maar één zo’n been”. Het is hem inmiddels allang vergeven……….

Harry van Kruiningen- en Caroline Herschelbrug
We slaan rechtsaf, gaan de Harry van Kruiningenbrug over. Harry was graficus, schilder en schrijver. Ook schrijfster Renate Rubinstein heeft in deze buurt gewoond, in Villa Mattern, waar zij haar geheime liefde Simon Carmiggelt jarenlang ontving. Verder wandelend lopen we onder het spoor door en zien aan de overkant van de ringvaart de Valentijnkade liggen. Eerst nog even de Caroline Herschelbrug (het z.g. gele bruggetje genoemd), ze was een Duits/Engelse astronoom en zangeres, werd bekend samen met haar broer William. Beide wetenschappers ontdekten kometen en nevels.

Hartmanbrug, ontworpen door Piet Kramer
Vervolgens arriveren we bij de grotere brug, die de Molukkenstraat verbindt. Een rijke geschiedenis heeft deze verbinding meegemaakt, eerst vervoer over water via een pontje, in 1936 kwam er een brug waar eerst koetsjes en later auto’s over reden. De brug vormt een schakel tussen Indische Buurt en Watergraafsmeer. Ontwerper was Piet Kramer, Amsterdamse School. In 2007 kreeg deze brug 190 een naam, de Hartmanbrug, als eerbetoon aan André Hartman, de sigarenwinkelier die bij een roofoverval om het leven werd gebracht.

Utermöhlen, uitvinder in 1901 van het snelverband
Rechtsaf de Molukkenstraat aflopend, komen we voorbij het pand, waar jarenlang Verbandfirma Utermöhlen, in 1880 opgericht, zat. De uitvinding van het snelverband maakte deze firma zowel nationaal, als internationaal bekend, doordat er vele militairen werden gered dankzij het snel kunnen verbinden van hevig bloedende (schot)wonden. Ook de Bedrijfsverbanddoos BHV bracht Utermöhlen als eerste in Nederland op de markt.

Plaquette onder viaduct
Opnieuw weer richting spoor en met gevaar voor eigen leven steken we de straat even over om een plaquette te bekijken: op 7 maart 1936 werd het spoorviaduct aangelegd van Indische Buurt naar Watergraafsmeer. Hiermee werden spoorbomen en ongelukken gelukkig voorkomen…….. maar nu wij nog even voorzichtig terug oversteken!

Albert Hahn, de bekende politiek tekenaar
We zien op de hoek de kerk van het Apostolische Geloofsgenootschap, die helaas alweer dicht is gegaan na de zondagse dienst. Op een ander moment zeker ook van binnen te bewonderen. Even de Archimedesweg richting Oostpoort in kijkend: zie de mooie huizen, sommige met balkon en bloeiende struiken, waar o.a. ook Albert Hahn, politiek tekenaar en boekbandontwerper, gewoondheeft. Hahn maakte voor Het Volk het bekende affiche “Gansch het raderwerk staat stil, als uw machtige arm het wil”, voor de Spoorwegstaking in 1903. Albert Hahn ligt begraven op De Nieuwe Ooster, met een markant beeldhouwwerk van Hildo Krop. Verder zagen we het huis van een breiende bewoonster, ook liepen we voorbij het huis waar onze bekende Toos woont (Newtonstraat), waar ook het gebouw van de Watergraafsmeerse School Vereniging staat, al zit men nu in een ander schoolgebouw.

Jaap Kruizinga
Al gauw kwam de Jaap Kruizingabrug in het vizier, ook een brug van Piet Kramer. De brug is in 2015 vernoemd naar de bekende Jaap Kruizinga (1913 – 1996), onderwijzer en schrijver van boeken over Amsterdam in het algemeen en over de Watergraafsmeer in het bijzonder. Jo Haen vertelt over de mooie spreuk op zijn graf: “De liefde tot de Meer was hem aangeboren”. Over Jaap Kruizinga is zoveel te vertellen, dat ik graag verwijs naar de sites van VvWGM en het Museum Watergraafsmeer, naast de Jaap Edenbaan. Echter toch nog even: In 1955 liet Jaap een gevelsteen met een zwaan – symbool voor de Watergraafsmeer – inmetselen in de gevel van zijn huis aan het Robert Kochplantsoen. Die steen uit 1762, afkomstig uit het toegangshek van de polder, kocht hij indertijd voor 40 gulden in Den Haag. Hij schreef ontelbare boeken, gaf diavoorstellingen en wist zeer veel over de Watergraafsmeer.

Fontein op de Hogeweg
Vol van verhalen liepen we door het bekende “Bredeweg festivalterrein”, helaas momenteel een beetje opgebroken. Hier het verhaal over de bekende fontein. Helaas is die na de bouw ten prooi gevallen aan een conflict over vermeende geluidsoverlast, zodat er nu speciale tijden en hoogtes van sproeien zijn afgesproken. Het oude Poldermodel!

‘Kunstwerk U Bevindt Zich Hier’
Op de terugweg vertelde Jo over het Rechthuis, op de hoek Middenweg/Linnaeuskade en de mooie geschiedenis hiervan. Daarna de Oostpoort weer in, waar we ons oude Sportfondsenbad zagen (veel jeugdherinneringen!) en het kunstwerk langs de ringvaart van Martijn Sandberg ‘U Bevindt Zich Hier, bestaande uit 22 zuiltjes voorzien van teksten behorend bij personen, groepen of locaties uit Stadsdeel Oost in de twintigste eeuw. Vervolgens het mooie beeld op het Oranje Vrijstaatplein tegenover het Stadsdeelkantoor De Vrijheid van de gedachte van Hildo Krop.

Grafsteentjes van het oude dierenkerkhofje
Tot slot weer terug bij Poesiat & Kater, na buiten nog even gekeken te hebben naar de herplaatste grafsteentjes afkomstig van het oude dierenkerkhofje en binnen werden we verrast door het mooie interieur, de achtergrond van beide heren Poesiat & Kater en uiteraard de heerlijke consumpties!

Jo, van harte bedankt voor de inspirerende, leuke verhalen, de mooie kunst onderweg en verrassende inzichten!