Verslag verhalenwandeling van Annahoeve tot Flevopark op 29 mei 2022

29 mei 2022
Door: Jo Haen
Foto’s: Toine Roestenburg, Beeldbank Amsterdam en Jo Haen

Science Park – Anna’s Tuin en Ruigte
De startplek was bij het Station Science Park tegenover Zeeburgia en Stek Oost. Het eens zo groene gedeelte van de Watergraafsmeer, nu Science Park geheten, is volgebouwd met woontorens, flats, Data Towers en gebouwen van de UvA, maar gelukkig is er nog een stukje groen, Anna’s Tuin en Ruigte geheten naast de voormalige Annahoeve (nu Restaurant Polder). Door studenten met toestemming van de gemeente ingericht als natuurgebied en permacultuurtuin. Het is echt een prachtig stukje natuur geworden en de wandelaars genoten dan ook met volle teugen.

Voorheen en een wiel uit 1672
Bovenaan de dijk stond tot 1973 de prachtige boerderij Voorheen van de familie ter Beek, gebouwd eind 18e eeuw. Waarom deze prachtige boerderij moest worden afgebroken is onbegrijpelijk. Er is niets voor in de plaats gekomen. Gelukkig had ik nog een foto!
In de dijk richting het 5-centenpontje bevindt zich nog een drassig stuk grond, een z.g. wiel . Overblijfsel van een dijkdoorbraak uit 1672.

Het 5-centenpontje
Gelukkig is het 5-centenpontje er nog, alhoewel je ook via een verderop aangelegd bruggetje naar de overkant van de ringvaart kan lopen, maar wij nemen natuurlijk het pontje. Irma, dochter van Agnes en Kees Hartog (voormalige pontjesbaas) woont er nog steeds naast met haar gezin. Ik had haar gevraagd om ons over te zetten. Ze vertelde ons over de geschiedenis van het pontje (het pontje was een ponton en werd gebruikt in de 2e Wereldoorlog)  en nadat iedereen 5 cent had betaald werden we naar de overkant gevaren. Altijd een leuke en unieke belevenis. Het water stond erg hoog, voor een aantal wandelaars nog een flinke inspanning!

De sjabbatpaal
Na Irma uitgezwaaid te hebben vervolgden we onze wandeling over de Westelijke Merwedekanaaldijk. Er stond een stevige bries en de temperatuur was ook niet om over naar huis te schrijven, maar gelukkig was het droog en bereikten we via een smal paadje langs de weg de z.g. ‘sjabbatpaal’.

Wat is de betekenis van zo’n paal? Wikipedia vertelt ons het volgende:
Een sjabbatpaal of sjabbespaal is een onderdeel van een joodse symbolische afsluiting van een stad, eroev genaamd. Op grond van een Talmoedische die gebaseerd is op een tekst uit Jeremia is het voor joden niet toegestaan om in een niet-afgesloten gebied op sjabbat goederen te dragen.
Voor steden fungeerden grachten en stadsmuren vaak als afsluiting. Door uitbreidingen van de steden waren deze afsluitingen niet meer voldoende. Men legde daarom aan het begin van de 20e eeuw een symbolische grens rondom de stad door middel van kettingen. Deze kettingen werden dan vervolgens bij bruggen en andere toegangswegen naar de stad aan sjabbatpaaltjes bevestigd. Op deze manier werd een eroev gevormd.
In Nederland zijn de meeste sjabbatpalen in de Tweede Wereldoorlog door de Duitsers gesloopt. In Amsterdam bevindt zich een paal nabij de Kalfjeslaan een ketting aan een pijler van de Utrechtsebrug.

Maar op de Westelijke Merwedekanaaldijk staat er dus ook nog een, al verkeert de paal helaas in een slechte staat, met ook nog veel graffiti. Maar de ketting zit er nog wel in.

Het sluiseiland of wat er nog van over is
Het voormalige sluiseiland Zeeburg is in 2013 gesloopt. Het eiland had geen nut meer. Restanten van de sluis zijn op de dijk geplaatst ter herinnering aan, met de nodige uitleg op een tafel. Ook zwaar beschadigd. Wat jammer toch allemaal. Ik heb nog eens een foto gemaakt toen het eiland er nog was. Dat was in 2006.

Links in het Nieuwediep bevond zich in de jaren 50 een openluchtzwembad, het z.g. 5-centenbad. Veel ‘Oosterlingen’ hebben daar nog leuke herinneringen aan!

Het bellenscherm en de leeuwen van Zeeburg
Nieuw is sinds 2018 een z.g. bellenscherm. Een oninteressant gebouwtje met luchtinlaat, maar wel heel belangrijk, vanwege de droogte van de afgelopen jaren. Daardoor stroomt er steeds meer zout water het Noordzeekanaal in naar het IJ. Het bellenscherm is een buis op de bodem van het kanaal. Daar wordt lucht doorheen gepompt, die in het water komt en naar boven gaat. Zout water is zwaarder dan zoet water en stroomt daarom over de bodem. De luchtbellen uit het bellenscherm brengen het zoute water omhoog. Dat komt vervolgens terecht in de zoetwaterstroom die vanuit het Amsterdam-Rijnkanaal richting Noordzee gaat. Zo wordt het zoute water tegengehouden en stroomt het terug naar het Noordzeekanaal.

Nooit geweten en heel erg interessant natuurlijk. De leeuwen van Zeeburg houden vlakbij de wacht. Ze dienden in het verleden om bij binnenkomst in de haven ontzag in te boezemen en trots. Ze staan ter weerszijden van in- en uitgang van een sifon die het ongezuiverde water omleidde via een onderleiding. De leeuwen zijn een tijd weggeweest, de originele exemplaren waren geschonken aan plaatsen in de Noordoostpolder, maar gelukkig zijn ze nagemaakt en staan nu weer te pronken langs het Amsterdam Rijnkanaal, als fiere wachters!

Het Flevopark met de Angsthaas
We verlieten na al deze interessante zaken de dijk en daalden af naar het Flevopark, vroeger het Zuiderzeepark geheten. Al in 1908 was er sprake van een park maar rond 1930 kreeg het zijn huidige vorm. De natuurkenner Jac. P. Thijsse heeft zich in het verleden al ingezet voor dit park.
Via het voormalige gemaal (nu een distilleerderij en proeflokaal) uit 1880 en de kleine vissershuisjes vervolgden we onze weg op zoek naar de Angsthaas!
Af en toe is er tegenwoordig een popfestival in het park o.a. Appelsap. De organisatie hiervan schonk als dank een kunstwerk Angsthaas genaamd. Een drie meter hoog en 400 kg zwaar konijn van de kunstenaar Piet Parra, in 2018 in het park geplaatst.

Waar is het historisch besef?
Het werd nu wel tijd voor een kopje koffie en na nog een stukje door het Flevopark gewandeld te hebben kwamen we uiteindelijk weer op de Kruislaan (al heet dat stuk tegenwoordig Science Park: waar is het historisch besef? De Kruislaan is een van de oudste straten van de Watergraafsmeer! Onbegrijpelijk) arriveerden we moe maar voldaan (mag ik aannemen haha) bij restaurant Polder, waar we in de voormalige huiskamer genoten van een welverdiend kopje koffie of andere consumptie.
Een wandeling met veel interessante zaken. Voor herhaling vatbaar, al zeg ik het zelf.