Warmte en gezelligheid

1950
Auteur: Erny Sieswerda (1939).  In 1960 gehuwd met Cor van de Kleut. Ze woonde t/m haar 6e jaar in de Landbouwstraat nr. 17 en in 1945 verhuisde het gezin naar de Gaffelstraat nr. 33. Haar ouders bleven in Betondorp wonen tot hun overlijden in 1999, Sinds 1975 woont ze in Middenbeemster.

Hieronder een tekening, die ik, toen nog Erny Sieswerda, meer dan 60 jaar geleden op obs De Watergraafsmeerschool in Amsterdam Oost maakte met als opdracht… ik denk: sfeer en gezelligheid in de wintermaanden. Ik verwonderde me over de preciesheid waarmee ik als 10-11 jarige de dingen uit mijn omgeving optekende. Mijn moeder vond het klaarblijkelijk ook zo de moeite waard, dat ze al mijn tekeningen in een map stopte en zuinig bewaarde, zodat ik ze pas jaren na haar overlijden kon ontdekken.

Mijn tekening schetst de werkelijkheid van de jaren vijftig van de vorige eeuw. Sinds die tijd is er veel veranderd. We hoeven nu alleen maar de verwarming een graadje hoger te zetten en van de kolenman heeft de jeugd nog nooit gehoord.

In mei begonnen de klanten vaak al kolen in te slaan voor de winter. Vaak werden de kolen ook nog met paard en wagen vervoerd. De kolenman had geluk als de klant het kolenhok in de tuin had. Maar in de stad met huizen die meerdere verdiepingen telden, moesten de zakken van een half mud naar de zolder worden gesjouwd: wel 5 trappen hoog! Een mud kolen was waarschijnlijk 70 kg, maar dat heb ik nergens op internet kunnen checken. Wel dat aardappels per mud gingen en dat een mud 70 kg was.

Antraciet was er in drie kwaliteiten naar grootte: grof, middel en fijn. Die laatste waren het goedkoopst, evenals cokes… cokes waren al gebruikt door de kolencentrales voor de gaswinning. Dan had je nog de eierkolen, ter grootte van een tafeltennisbal, waar teer in zat verwerkt maar ook best brandde. Op school werd nog lang turf gebruikt voor de grote buikige kachels, die met een traliehek gesloten werden. De kolenmannen waren aan het eind van de werkdag door het kolenstof natuurlijk zo zwart als wat door het stof dat door de jute zakken stoof. Witte mannen, die slavenarbeid verrichtten.
En iedereen had toen nog echte kaarsjes in de kerstboom…

In werkelijkheid was de open haard die op de tekening hierboven staat, niet aanwezig in het huis, waar ik woonde, Gaffelstraat 33. Er stond wel een gezellige rondbuikige zwarte haard met micaruitjes, die -als er flink werd gestookt- rood verkleurden. De haard, vond ik, compleet met de spiegel, de klok, de vazen ter weerszijden en het haardkleedje, terug op een andere tekening.
Ach… Het was gewoon even een duik in het verleden, waarvan ik dacht dat mijn mail misschien stof tot het ophalen van herinneringen zou opleveren tijdens het gezellig samen kerst of oudjaar vieren.