Willem Beukelsstraat

Bron: NRC.nl
Door: Casper van der Veen

In de Watergraafsmeer loopt vanaf de Ringvaart en -dijk de kaarsrechte Willem Beukelsstraat, die via een speeltuin uitkomt op een slootje in Park Frankendael. Het zijn maar bescheiden stromen, maar het is treffend dat de straat tussen twee watertjes ligt. De Zeeuwse visser Willem Beukelszoon vond in de late Middeleeuwen volgens de overlevering namelijk het ‘haring kaken’ uit.

Wanneer Beukelszoon precies geboren werd is onbekend, maar het moet ergens aan het einde van de dertiende eeuw zijn geweest. In de legende wordt hij omschreven als visser uit het Zeeuwse dorp Biervliet, gelegen aan de Westerschelde. Hij zou daar ‘schepen’ zijn, wat niets met boten te maken heeft maar een in onbruik geraakte naam is voor lokaal openbaar bestuurder.

Bij haring kaken worden direct na de vangst, doorgaans nog aan boord van het schip, de ingewanden en kieuwen van een haring verwijderd. Alleen de alvleesklier laat men zitten, omdat die tijdens het rijpingsproces enzymen afgeeft die de vis zijn typerende smaak geeft. Met de techniek kon haring langer worden geconserveerd en vervoerd. Tegenwoordig worden haringen vooral machinaal ‘gekaakt’.

„Door het kaken op zee kwam de haringvisserij tot grote bloei”, staat dankbaar vermeld op een in 1958 onthuld standbeeld van een kakende Beukelszoon in Biervliet. In het dorp is zijn beeltenis ook te zien op de kerkramen van een hervormde ‘visserskerk’. Vadertje Cats wijdde twee dichtregels aan de man: „De haring die men ving en kon niet lange duuren, […] Maar Beuckels heeft voor eerst den haring leeren kaaken”.
Of het werkelijk Beukelszoon was die het haring kaken uitvond, is onzeker. Scandinavische en Vlaamse historici zeggen al eerder dan de Nederlandse provinciën bekend te zijn met de techniek. Het is mogelijk dat het kaken door meerdere mensen onafhankelijk van elkaar is ontdekt. Een theorie is dat Beukelszoon vooral bedacht de techniek óp zee toe te passen, waardoor ook een nieuw type boot ontstond: de buis. Hoewel er nauwelijks iets bekend is over de historische figuur Beukelszoon, werd hij in 2005 toch knap 157ste bij de verkiezing van De Grootste Nederlander. In 1556 bezocht keizer Karel V zijn graf „en wenschte zijne ziel alle zaligheid”.

Ook Oud-Beijerland, Den Helder en Rotterdam kennen een straat vernoemd naar de visser, maar daar wordt die correcter als Beukelszstraat gespeld. De straat in Amsterdam kreeg in maart 1922 zijn huidige naam en heette ervoor de Michiel de Ruijterstraat. De weg werd aangelegd toen Watergraafsmeer nog een zelfstandige gemeente was; op nummer 42 is nog oude gevelkunst met het wapen van Watergraafsmeer te zien.

In een ode aan de uitvinder van het bier ►klik HIER◄ wordt ook Willem Beukelszoon geëerd.